Areatza.net

03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 17 ibilteac dacartzen calteac eracutsi baño len esango da cerbait alpertasunaren ganean, bada emendic dator gueroco lucemenduan ibiltea.
Celan, besteac beste diriala, alperqueriatic igues eguiteagaitic bere, bear eguin bear dan. Gure Jangoicoac, munduco beste gauza guztien ondoan guizona bera, bere gai antz, bere imagiña eta irudira, bapere becaturic eta becatuaren erras-turic bere baga, apaindura, doe ta era guztico edertasunez dotaturic ta zo-rionduric eguin ebanean, ifini eban bertati lurrac euquen parteric, lecu ta to- GUEROTIC GUERORA: honen aurrean Axularrek GUERO HASTEN DA dakar bada. ibiltea: letra txikiagoaz lerro artean erantsia. Izenburua oro har Añibarrorena da; Axularrek GUEROTIC GUERORA dabillanaz eguiten den liburuaren lehenpartea dio (GGero 21).
BURUA: leh. Capitulua, Axularrek bezala (GGero 21).
Celan: leh. Nola, Axularrek bezala (GGero 21); ik. 1-80. oh.
besteac beste: leh. besteac besteac, < bertceac bertce (GGero 21); ik. 15-141. oh.
bear eguin bear dan < behar den trabaillatu (GGero 21).
bere gai antz: Añibarroren itzulpen askea (ik. § 5.3.4), < bere gainqui (GGero 21).
bere imagiña eta irudira < bere imaginara eta idurira (GGero 21).
errasturic: leh. jausteric, < cutsuric (GGero 21).
bertati: -i ostean tinta nato bat; ziurrenik leh. bertatic, < berehala (GGero 21). -ti / -tic zalantzaz ik. § 4.3.1. Bestalde, bereala ere, bertati(c) bezala, komun bada erebere ustetan (cf. VB, s.v. inmediatamente, etab.), sarrienik aldatu egiten du.
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 18 quiric onenean, lurreco Parabisuan, egotaldi atseguintasunez, zorionez ta gozotasunez betean. Eta aguindu eutsan landu eguiala, bear eguin, zaindu,jagon ta gorde ondo á Parabisua (Genes. 2).
Baña, celan lurra landutea, apaindutea, escuz bear eguitea, eta gordete- co bearrean ta premiñan jartzea dirian becatutic sortu, erne, jaio ta eldu di-rian eradenduac, landarac, frutuac ta ondorengo errastuac, ondaquiñac, em- parauac; eta oraindiño orduan etzan becaturic, ez becatuaren quiñuric,siñuric, ez famaric, ez aitatzeric, ez barriric, dirudi etzala eguiaz oraindo or-duan Parabisu á landu ta gorde bearric. Cetaraco, bada, emon eutsan orduanJangoicoac guizonari á mandamentua? Eranzuten dau Santo Tomasec, esa-ten dabela (S. Thom. 1. p. q. 102. art. 3): Etzan, ez, orduco bear eguitea pe- nagarri izango, orain becatu eguin ezquero leguez. <12> Baña ori izango zan parteric, lecu ta toquiric < parteric eta aurquientçaric (GGero 21).
egotaldi < leccu (GGero 21); ohartu Añibarrok leku erabili berri zuela.
atseguintasunez, zorionez ta gozotasunez < placerez (GGero 22).
aguindu eutsan < manatu çuen (GGero 22).
eguiala: aurrean letra bat ezabaturik: c- dateke, noski (ik. § 5.1.3.4).
bear eguin, zaindu, jagon ta gorde: leh. bear eguin ta gorde, < labora ceçala eta be- guira (GGero 22); gainean zaindu, jagon, beguiratu erantsi eta gero, beguiratu ma-rra batez estali du.
á Parabisua: ondoren á ezabatua.
lurra landutea < lur-lantcea (GGero 22); ik. § 5.1.1.5.
escuz bear eguitea < laboratcea (GGero 22).
dirian becatutic.: dirian aditza subjektuaren ondora aurreratu du (ik. § 5.2.1.1), < beccatutic sortcen eta heldu diren. ondoreac baitira (GGero 22).
sortu, erne, jaio ta eldu dirian < sortcen eta heldu diren (GGero 22); eldu: ik. § eradenduac < chertoac (GGero 22); cf. VB eradendu (b.) “enxerir o injerir” eta HH edaen, edaendu “enxerir”.
ondorengo errastuac, ondaquiñac, emparauac: leh. errasto jartzen zuela dirudi, eta ondaquiñac gainean erantsita dago; < ondoreac (GGero 22); ik. § 5.3.4.
etzan: Axularrek ezpaitcen (GGero 22), ondoko perpausaren azalpen modura.
quiñuric, siñuric: gainean erantsia, jaquite-ren ordez; jaquite bera ere, letragatik ge- roago jarria, utzitako hutsune bat betetzen ari dela dirudi. Antza denez, Axularrenayeruric-ekin (GGero 22) arazoak izan zituen.
famaric < omenic (GGero 22).
ez barriric: aurrean bere], ezabatua. Axularrek ez aippamenic ere (GGero 22); beraz, hasieran ez aitatzeric bere jarri, bere ezabatu eta ez barriric erantsi ondoren, bereberrezartzea ahaztu bide zitzaion.
dirudi: ondoren ece ezabatua, < badirudi ecen (GGero 22).
egiaz: aurrean alambere-edo izan litekeen zerbait, ezabatua; cf. etcela halaber (GGe- ro 22); halaber ordezkatzeko arazoak izan zituen (ik. § 5.3.4).
oraindo: Azkuek (B-a.) markatzen du, Añibarroren EL-ko adibide batean oinarri har- landu ta gorde bearric: leh. landuteco ta gordeteco, < lantceco eta beguiratceco pre- ori < hura (GGero 22); ik. § 5.1.2.1.
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 19 atseguin artze bat, ta bere contentu ta gustora cegoala, bere indar ta alegui-ñac probatze bat. Eta gorde ta jagotea bere, ez arerioetatic, ezpada beraga-nic, eta berac beretzat becatuz galtzetic gordetzea izango zan euqui beareban ardura guztia. Baña San Juan Chrisostomoc emoten dau beste errazoi bat, nic darraiodan gaiari, puntuari obeto dagoquiona, diñoala (S. Chrisost.
in cap. 2 genes.): Eguia da etzala orduan lur-parabisu atan eguitecoric, ezbear eguiteco premiñaric. Baña, alambere, gura ez eban Jangoicoac, an ce-goana, cegoquean gueldiric; ez bear eguitetic alpertutera ta naguitzera etorrietzedin, eta ce gauza charra ta ezaina zan eta dan alperqueria adietan emote- Casianoc diño (Casian. lib. 18, cap. 14) Paulo abade ermutar zarrác, pal- ma adar ta orri batzuc arturic, aecaz eguiten cituela otzarac, galbaiac, sare- bere contentu ta gustora < placerera eta aisiara (GGero 22).
bere indar ta aleguiñac probatze bat < bere indarraren eta ancearen frogatce bat gorde ta jagotea < beguiratcea (GGero 22).
beraganic < bereganic (GGero 22).
berac beretzat becatuz galtzetic gordetzea < beretçat beccatuz galtcetic beguiratcea (GGero 22). Jatorrizko testuan ez dagoen izenordaina azalerazten du maiz, ulerte-rrazago egin nahirik, ziurrenik (ik. § 5.4.2); oraingo honetan, perpausa berez gaitzabazen, ez dirudi erraztea lortu duenik.
izango zan euqui bear eban ardura guztia < içanen cen bakarrik (GGero 22). Pasartea zaila denez, hitzez hitz itzuli duenaz gainerakoa ulerpena errazteko erantsi duela di-rudi.
Baña: aurrean Axularrek Hunela dio San Thomasec dakar (GGero 22).
nic darraiodan < ni narraican (GGero 22-23).
gaiari: gainean erantsia; Axularrek pontuari bakarrik (GGero 23).
obeto dagoquiona < hobequi hurbiltcen çaicana (GGero 23).
diñoala < erraiten duela (GGero 23).
Eguia da etzala < Eguia da etcen. (GGero 23). Villasantek (1976: 21) puntuazioa al- datu dio, noski, Egia da, etzen. jarriaz.
orduan < o[r]aiño orduan (GGero 23). bear eguiteco < trabaillatceco (GGero 23).
gura ez eban < etçuen nahi (GGero 23); ik. § 5.2.1.
cegoquean < cegoan (GGero 23); ik. § 5.1.3.7.
bear eguitetic < trabaillatcetic (GGero 23).
ta ezaina: gainean erantsia; Axularrek gauça gaixtoa bakarrik (GGero 23).
Casianoc diño: leh. Contatzen dau Casianoc (= GGero 23); ik. § 5.2.1.1.
ermutar: Añibarroren eransketa; cf. Paulo abade çahar hura (GGero 23). Dirudienez, Añibarro da ermu eta ermutar aldaerak erabiltzen dituen idazle bakarra (ik. OEH,s.vv. eremu eta eremutar).
ta orri: gainean erantsia; Axularrek palma adar batçuc bakarrik (GGero 23).
aecaz < hetçaz (GGero 23).
eguiten cituela: aditza aurreratu du (ik. § 5.2.1.1); Axularrek hetçaz. otharre eguiten haritcen cela (GGero 23); ohartu halaber haritcen-en desagerpenari (ik. § 5.3.4).
otzarac, galbaiac, sareac: galbaiac gainean, ongi ulertzen ez den zerbaiten ordez (be- harbada otarrac), < çare, sasqui eta otharre (GGero 23). Cf. VB “cesta, cesto: b. n.
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 20 ac; eta guero azquenean, eguin ondoan, astearen buruan, guztiac banatu, de-seguin ta erreten cituela. Cerren, bataz, nola errietatic urrin cegoan, obraren valioac baño, gastu gueiago ecarrico eutsan aetara eroan bearrac; ta barriz,besteaz, cerren á bearreta ta lan guztia artuten eban, oraciño ta Jangoicoarengauzac eguin ezquero, alperqueriatic igues eguiteagaitic, ta ez cuticia ta ira-bazteagaitic. <13> Gure Jangoicoac emon cituen legue zarrean seireun ta gueiago mandamentu ta ceremonia mueta, eta aecaz batera aimbeste eguiteco non,diño San Pedroc (Act. 5), ez berac, ez bere aurrengoac bere, ecin eroan, ezjaso ebela ain carga astun andi pisutsua. Eta jaquin gura badozu, ea cergai-tic cargatu, beté ta astundu cituen Jangoicoac aimbeste mandamentuz, eran-zuten dau doctore jaquintsu batec (Abulens. in Prefac. in Levitic.), cargatu cituela aimbeste mandamentuz, sacrificioz eta ciremoniaz, aecaz bateanquendu cedin aimbeste calteren ta damuren asiera, acia ta biztugarri dan al-perqueria.
otzarea; g. otarra; n. sasquia, zarea”; halere, itzulpena egiterakoan zare > sare eginbide zuen. Ez dirudi galbaiac eta sareak palma adarrez egitea erraza denik, bainaiturria kopuruan berdintzea lortu du, behinik behin.
banatu, deseguin ta erreten < erretcen eta deseguiten (GGero 23).
obraren. eroan bearrac < guehiago baitcecarqueyen garraioaren gastuac, obraren valioac baiño (GGero 23). Ohartu baitcecarqueyen > ecarrico eutsan aldaketari (ik.
§ 5.1.3.7); baita gastu erantsi izanari: bistan da Añibarrok ez zuela ekarri adiera ho-rretan ezagutzen; bide batez, erants bekio Axularrena, lehen agerraldia baita, OEH-ak(s.v. ekarri 1, atal berezi batean) Larregirengandik aurrera baino lekukotzen ez duen“produire” adierari.
bearreta < trabaillu (GGero 23).
artuten eban: subjektuaren ondora aurreratu du aditza (ik. § 5.2.1.1); cf..ihes eguite- agatic hartcen baitçuen (GGero 23).
oraciño ta Jangoicoaren gauzac eguin ezquero < oracinotan eta othoitzetan unhatu ez cuticia ta irabazteagaitic < ez ondoco irabaciagatic (GGero 23).
mueta < suerte (GGero 23).
aimbeste < hanbat (GGero 23).
diño < erraiten baitu (GGero 23).
bere < haren (GGero 23); ik. § 5.1.2.4.
ecin eroan, ez jaso ebela < ecin bururic eguin çutela, eta ez iasan (GGero 23). Ohar- tu joskera aldaketari (ik. § 5.2.5), baita buru eguin-en itzulpen badaezpadakoari.
astun andi pisutsua < handia (GGero 23). astun: gainean erantsia.
jaquin gura badozu < nahi baduçue iaquin (GGero 24).
cargatu, beté ta astundu < cargatu (GGero 24).
aimbeste < hanbat (GGero 24).
doctore jaquintsu batec < doctor batec (GGero 24).
cituela: leh. cituen, Axularrek bezala (GGero 24).
aimbeste < hanbat (GGero 24).
ciremoniaz < cirimonia suertez (GGero 24). Gorago ceremonia (1-45); cf. VB “cere- monia: c. ciremonia, ceremonia”.
aecaz batean < hequin batean (GGero 24).
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 21 Celan gure Jangoico maiteac janci cituen lurreco animaliac, aideco egaz- tiac, ichasoco arraiñac ta basoco arechac euren eraco janciera ta soñecoz: abereac narruz ta ullez, egaztiac lumaz, arraiñac escamaz ezcataz, ta arechacazalez.
Eta celan arechac dagocen euren lecutic muguitu, urten ta aldatu baga, eta bear lanic bere eguin baga, euren azpico lurraren gozoa ta guicentasunaeurac gana euren sustraiacaz tiratuaz ta miazcauaz, aci, anditu ta mantentzen dirian; animaliac abereac bere euren janariac ta alimentuac, bereala egoabaga, erre ta egosi <14> baga jaten dituezan; eta baita bere echeac ta vicile-cuac non-nai edocein lecutan ilundu, gautu ta arratsatuten jaquen toquian ar-tzen dituezan; eta gueienac euren amaren sabeletic urten ta bertatic datozorren aurreratuac. Alan Jangoicoac, gura izan baleu, emon eusquiezan gui- aimbeste: leh. aimbat, < hanbat (GGero 24).
asiera, acia ta biztugarri < haste eta pitzgarri (GGero 24). acia: gainean erantsia; eransketa mugatuan jarri du, oker (ik. § 5.1.1.1).
Celan: leh. Nola, Axularrek bezala (GGero 24); ik. 1-80. oh.
Jangoico maiteac < Iaungoicoac (GGero 24); ik. § 5.4.2.
janci < beztitu (GGero 24).
arechac < çuhaitzac ere (GGero 24).
euren eraco janciera ta soñecoz < bere beztimenda suerte batçuez (GGero 24).
abereac < Animaliac (GGero 24).
escamaz ezcataz < ezcataz (GGero 24).
arechac dagocen < çuhaitzac bere dauden (GGero 24).
euren lecutic < leccuetaric (GGero 24).
muguitu, urten ta aldatu baga < higuitu gabe (GGero 24); urten: gainean erantsia.
bear lanic bere eguin baga < trabaillatu ere gabe (GGero 24).
euren < bere (GGero 24).
eurac gana < bere gana (GGero 24).
sustraiacaz < erroez (GGero 24).
tiratuaz ta miazcauaz < thiratuz eta edosquiz (GGero 24). miazcauaz: gainean, chu- patuaz-en ordez, baina hau ezabatu gabe.
aci, anditu ta mantentzen < hazten, handitcen eta mantenatcen (GGero 24).
animaliac abereac < Aniamaliec (GGero 24).
euren < bere (GGero 24).
egoa baga < ego gabe (GGero 24) < eho gabe (Gero 24). Bigarren argitalpenaren al- daketak hanka-bururik gabeko irakurketa eragin dio.
baita bere echeac. < bai bere etcheac. ere (GGero 24).
non-nai edocein lecutan < non nahi den (GGero 24).
ilundu, gautu ta arratsatuten < arratsten eta ilhuntcen (GGero 24); gautu: gainean, ar] (arratsatuten?) izan daitezkeen letra pare baten ordez.
artzen dituezan < hartcen (GGero 24); ik. § 5.2.17.
euren amaren sabeletic. orren aurreratuac < berehala bere ameen [sic] ondotic baito- aci, cein baitira abantail handiac (GGero 24). bertatic: gainean, bereala-ren ordez.
aurreratuac-ek marra bat du gainetik, inoiz ordezkatzea pentsaturik balu bezala.
eusquiezan: jat. eusquiozan (arg. zuz.); leh. eusquion. Aldaketaren zioetarako, cf. hu- 03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 22 zonai bere onelaco gauzac ta andiagoac bere. Janci euquezan, echedun eguineuquezan, emon eusquiezan bear cituen ondasun ta gauza guztiac ecer berecosta baga. Baña ez eban alan ifini gura izan. Eta cergaitic ez? Alperric egonetzedin amoreagaitic. Eta, San Ambrosioc diñoan leguez, artu eban adimen-tua empleatu leientzat (S. Ambros. prefat. in Levit.). Cerren, baldin orain, gauza guztiac ain nequez ta aimbat costaric irabaci ezquero, ain nagui alperganorabacoac bagara: cer guintequez, gura dogun guztia nolanai eta nosnaiescuen artean bagueunco? Ecer bere falta ezpalichagu? Esan guiñeiqueEvangelioco aberatsac leguez (Luc. 12): Jan ta edan daigun; poztu, diverti taatseguin gaitecen; cerren ez dogu eceren bearric; eztauquegu oraingoan es- guizonai: -i estalitako zerbaiten gainean erantsia; ziurrenik lehen guizonari jartzen zuen, Axularrek eman cerauzcaion guiçonari baitakar (GGero 24). Berak ere, adi-tza datibo singularrean jarri, eta zuzenketaren ondoren ez du aldatu, ikusi bezala.
onelaco gauzac ta andiagoac bere < abantail suerte hauc guztioc, eta guehiago ere emon eusquiezan. ecer bere costa baga < eta deus gosta gabe, behar çuen guztiare- quin ibeni çuqueyen (GGero 25). eusquiezan: jat. eusquiozan (arg. zuz.); arrazoie-tarako, ik. 1-64/65. oh.
egon etzedin amoreagaitic < etcegoen amoreac gatic (GGero 25); ik. §§ 5.1.3.7 eta artu < errecibitu (GGero 25).
empleatu leientzat < emplega deçangatic (GGero 25).
aimbat < hanbat (GGero 25).
irabaci ezquero: leh. irabazten badoguz < erdiesten ditugularic (GGero 25); ik. § nagui alper ganorabacoac < nagui eta alfer (GGero 25).
guintequez < gueneidique (GGero 25).
nolanai eta nosnai < nahi beçala (GGero 25).
bagueunco < baguendu (GGero 25); ik. § 5.1.3.9. Dena dela, ez da Añibarroren lehen aukera izan: -o zerbaiten zuzenketa da eta ondo-ondoan beste letra bat ezabatu dutintaz; baliteke bagueuncan izatea.
Ecer bere < Deus (GGero 25).
Esan guiñeique < Erran gueneçaque (GGero 25).
aberatsac < aberats harc (GGero 25).
Jan ta edan daigun < Deçagun ian eta edan (GGero 25).
poztu, diverti ta atseguin gaitecen < deçagun pausa eta atseguin har (GGero 25).
cerren < ceren berdin (GGero 25).
eceren bearric < deusen escasic (GGero 25). ecer- eta -en artean letra bat estali du eztauquegu < eztugu (GGero 25).
oraingoan < egun hautan (GGero 25).
esquean ibilli bearric < esquean ibiltceco perillic (GGero 25).
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 23 Aristotelec diño on dala alperqueria erritic quentzeco, urrindu, deserri ta erbestuteco; eta errian bere erreguearen edo beste edoceinen contra jaguite-tic gordeteco, lan ta obra andi batzuc astea, torre ta gaztelu batzuc eguitea, eta aetan gentea empleatzea. <15> Nola aguiri dan Egitoco Piramidetan,ceintzuc eraguin cituen Faraon erregueac gendeac alperric egon ez litecen.
Irudiric erregue ari baldin Israeleco semeac, catibu leguez bere azpian tamendepean cituanac (igaroten cirian seireun milla personatic bacarric gui-zon eguiñac), ichiten bacituen euren atseguin ta gustura viciten, soberviatu, arrotu, jabetu ta nagusituteco videan jarrico ciriala, eta andic bear etzana sor-tuco zala, artu eban Piramide batzuc eguiteco gogoa, asmoa ta pensua. Pira- Aristotelec diño < Erraiten du Aristotelec (GGero 25). Bada beste Aristotelec bat (12- 27), baina gainerantzean Aristotelesec itzuli ohi du (7-82/83, 9-114, 32-60 eta 36-8).
quentzeco, urrindu, deserri ta erbestuteco < khentceco eta desterratceco (GGero 25).
urrindu, deserri: gainean erantsiak; azkenaren irakurketa ez da ziurra, izan litekedeserritu, orriaren ertzerantz idatzita badago; baina <deserr> ondo irakurtzen da,eta azpian <i>, berak ere lekurik izan ez balu bezala. Urquijok (1923: 304) arrindu,desserritu hutsez beterikako irakurketa eskaintzen du.
errian < herrien (GGero 25). Gaizki ulertu du, beraz, erriac behar bailuke; ik. § 5.2.2.
erreguearen < erregueren (GGero 25).
beste edoceinen < bertceren (GGero 25).
lan ta obra andi batzuc < cenbait obra handiren (GGero 25).
Nola = GGero 25; honelako batzuk itzuri zaizkio, ugari lehen buruetan (ik. 0-154, 1- 39, 1-136, 1-181, 1-189, 1-251, 1-253, 1-257, 2-33 eta 2-39) eta oso bakan gero (12-114, 22-89, 35-28, 42-121; cf. halaber nolaco 15-343 eta 43-96), beste zenbait zu-zendu baditu ere (ik. 1-7, 1-53, 1-112, 1-255 eta 2-9. oh.); nolanai eta nolabaitbezalakoak, berriz, askotan erabiltzen ditu.
ceintzuc < cein (GGero 25).
Faraon erregueac < erregue Pharaonec (GGero 25-26); ik. § 5.1.1.2.
gendeac < iendeac (GGero 26); ik. § 5.3.3.
alperric < alfer (GGero 26).
egon ez litecen < etzeudecin amoreacgatic (GGero 26). litecen: leh. litecenagaitic; ik.
Irudiric < Idurituric (GGero 26); ik. § 4.3.9.
ari: ondoren ece ezabatua; cf. hari, ecen baldin (GGero 26).
Israeleco semeac. cituanac < Israeleco seme gathibu beçala bere azpian cedutçan hec (GGero 26). seme-ren -ac letra txikiagoan erantsita dago.
igaroten cirian < iragaiten baitciren (GGero 26), hots, erlatibozkoa (ik. § 5.2.10).
personatic < presunetan (GGero 26).
bacarric guizon eguiñac: Añibarroren eransketa.
euren atseguin ta gustura < bere placerera eta aisiara (GGero 26).
viciten < bicitcera (GGero 26).
soberviatu, arrotu, jabetu ta nagusituteco < urguillutceco eta nabusitceco (GGero 26).
artu eban. gogoa < eguin çuen. gogoeta (GGero 26).
asmoa: leh. asmua, -o- gainean zuzendua, < asmua (GGero 26); eta alderantziz be- randuago (ik. 4-180. oh.). Halere, liburu guztian zehar bi formak erabiltzen ditu,behin biak elkarrekin (asmu ta asmoric, 31-34), asmo maizago bada ere (15/23).
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 24 mideac cirian, diño San Isidoroc (S. Isidor. lib. 5. Ethim. cap. 11), sepultu-ren antzeco pilare edo tumba lau esquiñaco batzuc, goi-goira jasoac, eguinal litequecen gorenac, ondoan zabal ta puntan estu bedar. Eta olacoetan bear eraguiten eutsen Faraonec bere azpico gende oni, señalaturic bacochari bereeguneco lana ta gaia. Eta escua ifintea bera asco baceben bere: baña presta-menac, aldamioac ta obra eguiteco bear cirian guei guztiac, eurac billatu,abiatu ta presta bear cituezan. Eta alambere ecin azartu cirian aserratzera, ezchitic eguitera; cerren bestela, lenengo verbea aotic ateretan ebenaco, cirau- tsen Faraonec (Exod. 5): Vacatis otio. Alperric zagoce, aguiri da neque an- pensua = GGero 26, hitza Iparraldekoa bada ere (cf. EH, s.v. 1 pentsu). Gehiagotan ere onartu du (ik. 16-169/170 eta 56-107), bestetan aldatu arren (gogoeta1-103/104, pensamendu 2-46).
Piramideac cirian < Eta Piramide hetçaz mintço dela (GGero 26). Axularrek gero la- tinezko pasartea dakar, eta euskaraz Piramidea edo Piramideac ciren. hasten da.
Itzultzaileak hasiera berregin du, beraz (ik. § 5.4.1).
diño < erraiten du (GGero 26).
sepulturen antzeco < sepultura suerte batçuc (GGero 26).
pilare edo tumba < pilare, harroin edo thomba (GGero 26). Bitxia da hirutik bira pa- satzea (cf. § 5.5.3); baliteke harroin ez ezagutzea: ez dago VB-n jasoa, behinikbehin, HH-ak (s.vv. columna eta pilar) badakar ere.
lau esquiñaco < laur cantoiñetaco (GGero 26); ik. § 5.1.1.4.
batzuc, goi-goira jasoac < gora ailtchatu batçuc (GGero 26). goi-goira-ren lehen le- kukotasuna (cf. OEH, GOI-GOI, s.v. goi); kontuan har bedi goi-gora Lauaxetak da-karrela lehenengoz (ibid.), eta gora-gora ez dela Iparraldean baizik lekukotzen, etaberandutxo (1852, ap. OEH, GORA-GORA, s.v. gora).
al litequecen < ahal citezqueyen (GGero 26); ik. § 5.1.3.12.
estu bedar < mehar (GGero 26).
olacoetan < hetan (GGero 26).
bear eraguiten eutsen < trabailla aracitcen cituen (GGero 26).
lana ta gaia < lana eta sailla (GGero 26).
ba. bere: baña. < ba. ere: ordea (GGero 26). Egitura hau hainbatetan errepikatzen da Añibarroren itzulpenean, bitxia bada ere; dakusgunez, Axularren hitzez hitzekoitzulpenari zor zaio (ik. § 5.2.9). baceben < baçuqueten (GGero 26). ceben, eta ezeben; honelako hainbat adizki daude lehen buruetan (ik. § 5.1.3.4).
prestamenac, aldamioac < lanhabesac, tresnac (GGero 26). Itzulpen askea. aldamio- ac: VB (c.) “andamio” (< HH).
eguiteco bear cirian guei guztiac < eguiteco gai guztiac ere (GGero 26).
eurac < berec (GGero 26).
billatu, abiatu ta presta < bilhatu eta hornitu (GGero 26). abiatu-k hemen Añibarrok bakarrik erabiltzen duen adiera dauka: VB “preparar” (cf. OEH, s.v. abiatu 3).
cituezan: aurrean eben, ezabatua; gero cituen ipini zuen, eta -za- gainean erantsi. Axu- larrek cituzten (GGero 26). Plural bikoitzeko forma hauetarako, ik. § 4.3.10.2.
ecin azartu cirian < ecin ausarta citezqueyen (GGero 26); azartu: gainean, auzartu- ren ordez. Cf. auzardia-z esana (0-71. oh.).
aserratzera, ez chitic eguitera < arrancuratcera (GGero 26).
cerren bestela < halaco moldez ecen hartaco (GGero 26).
ateretan ebenaco < itçuri ceyenean (GGero 26). ebenaco: ik. § 5.1.1.9.
cirautsen < erran baitcerauen berehala (GGero 26).
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 25 diric ez dozuela, ceuen ondoeguiac, alperqueriac, <16> on lar gueieguiac tamizqueriac eresseguiten zaituez, orrec orrela divertitu ta verbaz ifinten zai-tue. Eta onetan, gueroago carga gueiago, cereguin gueiago, neque-pen talan-bear barriac egozten eutsezan. Eta au guztiau eguiten eban, baldin bape- re astiric baceben edo alper bacegozen, andic calteren bat etorri ez lequionbildurrez.
Pisistrato Atenasco tirano borreru gaistoac (Ælianus lib. 5 vari. hist.), icusi ebanean plaza guztia gente alperrez betea, ta ataric malicia, citelqueriata gogoeta gaisto asco sortu citequezala, deitu cituan guztiac beragana. Eta alperric egoteco escusa, achaquia ta videric ez euquenai, emon eutsézanmando, zaldi, idi, aci, diru ta bear eguiteco bear eben guztia. Eta gueró bi-raldu cituen lanera ta bearrera, irudituric ez ebela calteric eguingo, gaista- Alperric zagoce, aguiri da neque andiric ez dozuela < Asti duçue (GGero 26).
ondoeguiac < onguieguiac (GGero 26); ik. § 5.3.3.
on lar gueieguiac ta mizqueriac < alferqueriac, aisetasunac (GGero 26). Leh. ta on larrac; gueieguiac gainean erantsi du.
orrec < harc (GGero 27).
divertitu < quilicatcen (GGero 27). Hala-holako itzulpena, agian Añibarrok kilikatu beste adieran bakarrik (VB, s.v. cosquillas) ezagutzeak eragina.
verbaz ifinten < mintça aracitcen (GGero 27).
zaitue < çaituzteçate (GGero 27).
onetan < alatan (GGero 27).
gueroago carga. egozten eutsezan < aitcinerat cargatuago cituen, lana berretu ce- au guztiau < hura guztia (GGero 27).
baceben. bacegozen: berriz z-dun formak (ik. 1-91. oh.). Ohartu, bestalde, bacego- zen-eko -en bukaerari (ik. § 4.2.1).
calteren bat < cerbait calte (GGero 27).
etorri ez lequion bildurrez < ethor cequion gogan beharrez eta veldurrez (GGero 27).
Honelakoetan Añibarrok beti ezezkora jotzen du, Axularrek ez bezala (ik. § 5.2.3).
borreru gaistoac < tirano gaixto harc (GGero 27). borreru: gainean erantsia. Cf. VB “tirano: c. neque emallea”, hemen emandako irtenbidetik hurbil.
ataric < hetaric (GGero 27).
malicia, citelqueria ta gogoeta gaisto < malicia eta pensu gaixto (GGero 27). citel- citequezala: leh. citequeala < citequeyela (GGero 27); ik. § 5.1.2.7.
deitu cituan < deitu cituen (GGero 27). Añibarrok berez ere badaki deitu honela joka- tzen, baina Ciarrustak (1991: 97) bildu adibideen arabera, laguntzailerik gabekoperpausetan batez ere, edo bakarrik agian.
beragana < beregana (GGero 27).
Eta alperric. ez euquenai < Eta aitcinerat alfer egoiteco desencusaric etçutentçat (GGero 27). Itzultzailea nahasi da, helburuzko perpausa markatzen duen -tzat atziz-kia destinatibotzat hartuaz, nonbait.
zaldi: leh. carga-edo, < çamari (GGero 27).
ta bear eguiteco < finean trabaillatceco (GGero 27).
irudituric: leh. irudiric ece < Idurituric ecen halatan (GGero 27); ik. 1-82. oh.
gaistaqueriaric asmatuco < maliciaric pensatuco (GGero 27).
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 26 queriaric asmatuco, ez erriric nastuco jardun, erago ta equinic betico lan be-arrari.
Munduco barria daquienac esan oi dabe on dala errientzat ta erreinuen- tzat, eguiteco batzuc ta guerrac euren erri eta erreinutic campora izatea. Ce-rren, celan bacocha baqueaz loac artu ta gorputzeco atseguintasunera ta gus-tu ciquiñetara emoten dan: alan arerioacaz guerran dabillena contuz vici da,zur zoli ta irazarriric dago. Au icusi dogu gueure beguiz guerreac estutu gai- tuen demporan, <17> ceñetan, arrituric genteac, viciroago emoten cirianJangoicoaren gaucetara, sarrituten cirian sacramentu santuac, beté elessac,adisquidetu arerioac, guichitu auciac, ordiqueriac, danzac, erriertac ta gais-taqueriac.
Eztot onegaz adierazo gura, guerrea on dala: ez orrelacoric; sortu ta sar- tu bedi betico gugan baquea, cerren Jangoicoaren graciaz gueroz, ecin euquileiz guizon batec mundu onetan osasuna ta baquea baño ondasun oberic; ba-queaz agur eguin eben angueruac guizonai Jesu Christo jaio zanean: baqueazuecaz eta zorionecoac baquetsuac cirautsen Jesus baquearen buru nagusiacbere Icasle Apostoluai; eta alan, emen bacarric adietan emon gura dot, gue- jardun, erago ta equinic betico lan bearrari: Añibarroren eransketa; izan ere, letra txi- kiago eta tinta meheagoaz idatzita dago, geroago erantsia bailitzan. Bestalde, jar-dun aurrean dia] dago (diardu? LSorta-n (141) eta LauEv-en (cf. Ciarrusta 1991:105) bederen itzuri zitzaion; ik. 22-45. oh. ere), ezabatua.
barria daquienac < berri daquitenec (GGero 27).
esan oi dabe < erran dute eta erraiten dute (GGero 27).
eguiteco batzuc ta guerrac < cenbait eguiteco eta guerla (GGero 27). Esan gabe doa eguiteco eta guerra batzuc behar zukeela.
erri eta erreinutic < herritic eta erresumatic (GGero 27).
campora < campoan (GGero 27).
celan: leh. nola < nola (GGero 27); ik. 1-80. oh.
baqueaz < baquearequin (GGero 27).
loac artu. gustu ciquiñetara < lohacartcen, ez ansiatcen eta gorputzaren placereta- ra (GGero 27). ciquiñetara: jat. ciquiñitera (arg. zuz.).
arerioacaz guerran dabillena. irazarriric dago < guerlequin, etsaiequin eta contras- tequin ernatcen, iratçartcen eta acholduritcen da (GGero 27).
Au icusi dogu.: lerrokada bukaera hau guztiau eta hurrengoa osorik Añibarroren be- sarrituten: VB sarritu “frequentar, v.g. sacramentos”.
on dala: bere kabuz mugagabean ipinia (ik. § 5.1.1.5).
ecin euqui leiz. osasuna ta baquea baño ondasun oberic: partitiboa eta aditza plura- lean. Ez da hau testuko adibide bakarra (ik. 6-102/103. oh.).
zanean: ohar deia dauka ondoan, baina hutsik.
eta zorionecoac baquetsuac: geroko eransketa, eta lerro bukaeran eta, ondoko lerro- an, gainean, osterantzekoa; baquetsuac-eko b- p baten gainean dago idatzia.
Jesus: tintaz ezabatutako zerbait darama atzean, agian -ec.
buru: leh. buruac; -ac ezabatu eta nagusiac gainean erantsia.
Apostoluai: ondoan ohar deia, hutsik.
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 27 rrac, ardurac, cereguiñ andi contuzcoac urrindu ta aldeguiten gaituezalagaistaqueria ascotic.
Plutarcoc eguiten dau libru bat, arerio gaisquin ta perseguilletatic atera- tzen dan on ta probechuaz (Plutarc. de utilit. ex inimic.); eta guztien arteanandiena ta principalena diño dala alperrari bear eraguitea, lotia irazartzea ta ardurabaguea estutu ta arduratsu eguitea. Adisquiden artean gareanean, za-bal estuera baga gagoz, ez dogu ecerberen conturic, ez bildurric; deungueroverba eguin <18> arren ta milla eroqueria eguinagaitic bere, ez dogu ardu-raric. Cerren daquigun, adisquideac izanic, guztia ontzat eroango dabela,dan guztia gorde ta estalduco dabela. Baña arerioen artean idoroten gare[a]ne- an, beguiac argui irazarriac ta belarriac zur zabalic euqui bear dira; cer esanta eguiten dan ondo beguiratu bear da. Cerren, nola arerioac betibere celata-ca dagozan, uts edo faltaren bat oartuten badabe, bereala artuten dabe; ta as-cotan, aciric ta gueiagoturic dana baño gueiago, zabaldu ta andizquetan dabe arerio gaisquin ta perseguilletatic < etsaietaric (GGero 27); ik. § 5.4.2. VB persegui- on ta probechuaz < probetchuaz (GGero 27).
guztien artean < guztietaco (GGero 27).
bear eraguitea < trabailla aracitcea (GGero 28).
lotia irazartzea < lotien iratçartcea (GGero 28). irazartzea: aurrean iratzar, ezabatua.
Añibarroren partizipioa irazarri (0-93) zein irazartu (0-51) izan daiteke (VB iraza-rri, irazartu (b.n.) “despertar”), baina behin ere ez iratzar- (ik. § 4.2.8).
estutu: leh. estu. Añibarrok estutu (VB “atribularse”) eta estu (VB “atar”) bereizi ohi ditu (cf. Urgell 1987: 233, 23-4. oh.).
zabal estuera baga < lacho (GGero 28).
gagoz < gara (GGero 28).
ez dogu ecerberen conturic, ez bildurric < eztaducagu deusez ere conturic (GGero 28). conturic-en ondoan ez arduraric, ezabatua.
deunguero. ez dogu arduraric: Axularrek eztugu gaizqui mintçatuagatic eta milla erhoqueria eguinagatic ere antsiaric (GGero 28).
daquigun < baitaquigu ecen (GGero 28).
adisquideac izanic < adisquide direnaz geroz (GGero 28); ik. § 5.2.19.
guztia < hec guztiac (GGero 28).
ontzat eroango. ta estalduco dabela < estalico eta onera hartuco derauzquigutela idoroten gare[a]nean < garenean (GGero 28). Beste behin bakarrik (55-37) itzuri zaio Axularren forma erabili ohi duenaren ordez.
beguiac. euqui bear dira < behar dira buru-beharriac ernatu (GGero 28).
cer esan. beguiratu bear da < cer eguiten eta erraiten den behatu (GGero 28). esan ta eguiten: leh. esa-eguiten; honelako forma laburtuak lehen liburuetako ezaugarridira (ik. § 5.3.1). ondo-ren aurrean beguiratu be], ezabatua.
celataca < celatan (GGero 28).
uts edo faltaren bat < cer ere huts edo falta (GGero 28).
bereala < hura berehala (GGero 28).
artuten < harrapatcen (GGero 28).
ta ascotan < ta are batçutan (GGero 28); ik. § 5.3.4.
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 28 bestén aurrean. Agaitic diño San Chrisostomoc (S. Chrisost. hom. 3 ad Po- pul.) ascotan adisquideac baño, on ta mesede gueiago eguin oi deuscuelaarerioac, cerren arerioac, gure faltac esanic ta aguerturic, emoten deuscue vi-dea irazartzeco, falta ta uts eguitetan onduteco, zucenduteco eta beste beinalacoac eguitetic gordeteco.
Errazoi onegatic esan lei ez ebala gure Jangoicoac gura izan, acaba ce- quiezan Israeleco semeai arerio guztiac; baña ordendu edo laquetu eban,gueldi cequien betibere arerio bacoch batzuc, irazartzeco ta alperqueriaticgordeteco.
Irabaci ebenean Lacedemoniacoac euren auzoco <19> uri arerio bat, muga-bitartean ceuquen bat, esan eben bertaco gobernari aguintariac (Plu-tarc. in Aphot.): Eguin da gure gende gazteaz, eztabe emetic aurrera esetsi taerasoteco paradaric izango, eta ez jo, astindu ta purrucatzeco arerioric.
aciric. bestén aurrean < berreturic, airatcen eta campatcen dute (GGero 28). aciric: lehenik barrituric dirudiena idatzi, ezabatu, gainean agian andituric litekeena, eza-batu eta azkenean aciric aukeratu du.
ascotan adisquideac baño. arerioac < Anhitzetan eguiten deracute etsaiec hanbat ongui eta ontasun nola adisquideec, eta bai batçutan gueiago ere (GGero 28). esanic ta aguerturic < esanez eta hetçaz erançute eguinez (GGero 28); ik. § 5.2.19.
videa < occasino (GGero 28).
irazartzeco < ernatceco, iratçarceco (GGero 28).
falta ta uts eguitetan < falta eguinen (GGero 28).
eta beste bein < eta bai are aitcinerat (GGero 28).
alacoac eguitetic < gueiago eguitetic ere (GGero 28).
esan lei < erran ahal diteque (GGero 28).
ez ebala: gainean, eztabela gaurguiño-ren ordez, < etzuela egundaiño (GGero 28).
cequiezan < cequizten (GGero 28). Lehenaldiko z-dun beste adizki bat (ik. 1-91. oh.); cf. GB 36 equioezala “que ellos [llegaran o llegassen] a ellos”. semeai < seme hey (GGero 28).
arerio guztiac < bere etsai guztiac (GGero 29).
ordendu edo laquetu eban < ordenatu çuen edo permititu (GGero 29).
gueldi cequien = GGero 29. Berriz ere z-dun forma emateaz gain (ik. 1-91. oh.), NOR plurala beharko luke, cenbait > batzuc aldaketak eskatua (ik. hurrengo oh.).
arerio bacoch batzuc < cenbait baccothz [sic] eta hondar (GGero 29). Añibarrok ba- kotx kalkatu bide du, baina cf. bakotx batzuetan “raras veces” eta bakotx batzuk“unos cuantos” (Otxandioko eskuizkribua, ap. A Apend; ik. OEH, s.v. bakoitz 3).
irazartzeco ta alperqueriatic < iratçartceco, ernatceco eta alfertcetic (GGero 29).
auzoco < fronteraco (GGero 29).
muga-bitartean < muga-quide (GGero 29). Nola ulertu Añibarrorena?ceuquen < çuten (GGero 29). ceuquen, eta ez euquen (cf. 1-91. oh.).
bertaco < Lacedemonia hartaco bereco (GGero 29).
gobernari aguintariac < gouernariec (GGero 29).
Eguin da: jat. Eguinda (arg. zuz.) = GGero 29.
esetsi ta erasoteco < iharduquitceco (GGero 29).
jo, astindu ta purrucatzeco < borrocatceco (GGero 29). Cf. VB burrucatu (c.) “luchar” 03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 29 Lacedemoniaco oneec euroc ez eben banatu gura izan uri contraco bat, beti euren contracar ta arerio izan eben bat, esaten ebela á erria zala gazteta- sunaren zorrotz-arria, cerren gazteac an probatzen ta zorroztuten cituezaneuren al ta indarrac, icusten zan nor nor zan, eta gordeten cirian uguertzetic,gorriña edo erdoitic.
Onela eranzun eban Cleomenes Sparciacoac bere, itandu eutsenean ea cergaitic venzutu, goiartu, azpitu ta mendepetu ezquero, etzituan bere arerio argiboac apurtu ta ondatu. Eztodaz ecindu ta galdu maite dodazalaco, ezpa-da icustearren certaco dan gure gende gaztea. Enzun ebanean Publio Nasicac (idem ibi.) bota ebela erromatarrac erri- tic campora Anibal bere arerio andia eta artu ebela Cartago erri famatua, etaaimbestez, bere ustez, aurreraco seguru guelditu ciriala, esan eban: Orainche oneec euroc < hec berec (GGero 29).
banatu < deseguin (GGero 29).
contracar ta arerio < contra eta etsai (GGero 29). Lehen (0-119. oh.) ikusi dugu con- tracar Axularrengandik mailegatua; hona hemen bere kabuz erabilia, ‘kontrakoa’adieran (ik. § 5.3.3).
esaten ebela: ondoren ece ezabatua, < erraiten çutela, ecen. (GGero 29).
probatzen. indarrac < bere indarra eta antcea frogatcen, çorrotzten (GGero 29); ta zorroztuten gainean erantsia.
icusten zan nor nor zan: Añibarroren eransketa. nor nor zan lehenik icusten-en aurrean idatzi, ezabatu eta ondoren ipini du.
eta gordeten. erdoitic < eta herdoiltcetic beguiratcen baitçuten (GGero 29). gorde- ten eta gordetan artean zalantzan ibili da: azkenekoz ezarritakoa, handi eta marka-tuena baita, e dela dirudi, eta honela utzi dut testuan; Urquijok (1923: 306) irakur-keta bera ematen du. gorriña-tik aurrera letra txikixeago eta tinta meheagoz;uguertzetic, alderantziz, letra handiagoan eta lerrotik goratua bezala; ematen du hu-tsunea bete zuela bitan. gorriña edo erdoitic bikoterako, cf. VB “roña: b. uguerra;g. erdoia” eta “roña en los trigos: c. gorriña”. Onela < Hunen arauaz (GGero 29).
Sparciacoac < Sparciaco harc (GGero 29).
venzutu, goiartu, azpitu ta mendepetu ezquero < hala bere meneraz guero (GGero 29).
goiartu, azpitu: gainean erantsiak. azpitu: ezohiko hitza, Añibarrok (eta hainbatekere) azpiratu erabili ohi du (cf. OEH, s.vv.), baina hemen agerraldi asko ditu (ik. 1-184, 11-139, 38-52, 40-113, etab.). mendepetu: VB (c.) “avasallar”.
apurtu ta ondatu < deseguin (GGero 29).
ecindu ta galdu < deseguin (GGero 29). ta galdu: gainean erantsia.
maite dodazalaco, ezpada. gende gaztea < dugun amoreacgatic, norc gure iende gaz- tea certaco den froga deçan (GGero 29). Hona hemen amoreacgatic egitura okerulertzen zuelako froga argia (ik. § 5.3.4).
erromatarrac < Erromacoec (GGero 30).
erritic campora < herritic (GGero 30).
andia < handi hura (GGero 30).
eta artu ebela Cartago erri famatua < Cartago ere hartu çutela (GGero 30).
aurreraco < aitzinerat (GGero 30). Añibarrok aurrerakoan erabili ohi du adiera ho- netan (cf. EL1 143 = EL2 158), baina aurrerako oso ezaguna da XVIII-XIX. mende-etako Hegoaldeko idazleen artean (cf. OEH, AURRERAKO, s.v. aurre).
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 30 da nos gueratu garean iños baño jausteco ta galduteco pelligruric andiagoan,cerren eztauquegu orain, len leguez, <20> irazartzalleric ta gueure eguin-vi-dearen eraguilleric.
Izan ebenean erromatarrac deseatzen eben victoria arturic Cartago, sar- tu cirian batzar edo consejuan Erromacoac, erabaguiteco ea cer eguingo eben Cartagoco uriaz (Vid. D. Agust. de Civit. Dei cap. 30). Eta Catonec (le-nenetatic bat) esan eban guztia deseguin, banatu, apurtu ta lurraz bardindubear ebela, euren guerrac, aserreac, erriertac, esamesac ta quirrimarra guz-tiac erri artaric sortuten cirialaco, ta uri á banaturic, baquean ta soseguangueldituco ciriala. Baña Scipion capitai famatuac, etorquizunari obeto be- guiraturic, esan eban ez ebela iñolatan Cartago apurtu bear, cergaitice onda-tuten baeben, guerra bat amatatu ustean, beste andiago bat biztuco ebela. Ce- seguru guelditu < segurean iarri (GGero 30).
orainche da nos gueratu garean < Aitzitic orai gaude (GGero 30). Erreparatu denbo- iños < egundaiño (GGero 30).
jausteco ta galduteco < limburtceco eta erortceco (GGero 30).
pelligruric andiagoan < peril andiagoan (GGero 30); bistan da buruan pelligruric an- dienean zuela (ik. § 5.2.8).
eztauquegu < ezpaitugu (GGero 30).
victoria < abantailla eta garaitia (GGero 30).
arturic Cartago < cartagotarren gaiñean (GGero 30).
batzar edo consejuan < conseilluan (GGero 30).
Erromacoac < erromatarrac (GGero 30).
uriaz < hiri hartçaz (GGero 30).
lenenetatic bat: leh. principalenetaric, Axularrek bezala (GGero 30).
guztia < guztiac (GGero 30). Añibarro ohartu da Gero-aren argitalpen guztietan (cf.
halaber Villasante 1976: 29, “toda” itzuli arren) dagoen arazo honetaz: guztiac bai-na çuela, alegia.
deseguin, banatu, apurtu < deseguin (GGero 30). apurtu: gainean erantsia. Ondoan Axularrek plaundu dakar, Añibarrok alde batera utzia (cf., halere, VB plaundu (g.)“allanar”, < HH).
lurraz < lurrarequin (GGero 30).
euren guerrac. ta quirrimarra guztiac < ceren bere guerla guztiac eta eguitecoac (GGero 30). esamesac: gainean erantsia.
cirialaco < ceiztela (GGero 30); gogoratu Axularren ceren ezabatu duela (ik. aurreko banaturic < deseguinez guero (GGero 30); ik. § 5.2.19.
baquean: aurrean pa] (paquean?) ezabatua.
gueldituco < iarrico (GGero 30).
capitai famatuac < capitain famatu harc (GGero 30).
iñolatan < neholatan (GGero 30); Iparraldeko esapidea da, eta han ere zaharra (cf.
OEH, NEHOLATAN, s.v. inola).
Cartago < hiria (GGero 30).
apurtu < deseguin (GGero 30).
cergaitice < ceren (GGero 30).
ondatuten < deseguiten (GGero 30).
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 31 rren bereala berpetatic gendea emongo zan alpertasunera, jan-edanera,barriquerietara, eta gogoac ecarquien gaistaquerietara ta era guztico char-querietara. Eta andic erriertac, aserrecuntzac, guerrac, alcar icusi ecinac, go- rrotoac, ondamuac, areriotasunac eta Cartagoco guerrac baño pelligruzcoa-goac euren artean sortu ta erneco ciriala. Nola esan, ala guerta zan: cerren,Scipionen conseju ta adividea ichiric, artu eben Catonena, banatu eben Car-tagoco uria, jarri cirian euren ustez baquean. Baña Scipionec <21> adierazoeban leguez, laster eurac ta Erromaco erria beeratu, azpitu, galdu ta jausi Eguiau ezaguturic, Pericles famatuac mantentzen cituan beti bere bere erritic campoan guerra batzuc. Eta urtean-urtean biralduten cituen ontziacgentez beteric guerra atara. Eta aetan biraltzen cituan idoro al cirian alperguztiac. Eta guero bici zan baque andi baten. Cerren, nola erri guztietan oi dira comunqui alper eta gende galdu asco ecertaco eztirianac, eta onelacoacgach eta calte asco eguiten dituezan, ondasun andiac eldu jaquez erriai ala- bereala berpetatic < berehala (GGero 30).
emongo zan. charquerietara < alferqueriari, ian edanari, erran-merraney eta aisiac deccazqueyen gaixtaqueria suerte guztiey emanen ceyela (GGero 30). barriquerie-tara: VB “bachillería”, “locuacidad”. ecarquien < deccazqueyen: Añibarrok bereerara ordezkatu du, ezen berea ‘zekarkien’ baita, Axularrena ‘dakartzakeen’ den bi-tartean. gogoac < aisiac: ulertu ez, beraz? erriertac. areriotasunac < nahasteriac, differentciac, guduac, hauciac, etsaigoac (GGero 30). aserrecuntzac: leh. aserracuntzac. alcar: aurrean icus ezabatua.
Cartagoco guerrac baño pelligruzcoagoac < Cartagotarrequicoa baño guerla perilo- sortu ta erneco ciriala < sorthuco ceyela (GGero 31). sortu ta: gainean erantsia.
Nola esan, ala guerta zan < Eta hala guerthatu cen (GGero 31).
conseju ta adividea < conseillua (GGero 31).
banatu < deseguin (GGero 31).
erria < hiria ere (GGero 31).
beeratu, azpitu, galdu ta jausi < beheititu eta erori (GGero 31).
Eguiau < Eguia haur (GGero 31).
famatuac < famatu harc (GGero 31).
urtean-urtean < urtheoro (GGero 31).
idoro al cirian < ediren ahal citçan (GGero 31).
bici zan < bicitcen cen (GGero 31). nola = GGero 31; aurrean erri, ezabatua.
comunqui < comunzqui (GGero 31).
alper eta gende galdu. eztirianac < cenbait alfer eta iende galdu (GGero 31).
onelacoac < hec (GGero 31).
gach eta calte < calte eta nahasteria (GGero 31).
eguiten dituezan: nola-ri dagokion -n adizki honek badarama, baina ez berarekin el- kartuta dagoen aurreko dira-k (1-190); cf. nola. ohi baita. eta. eguiten baitute(GGero 31). ondasun andiac < ontasun handia (GGero 31); ik. § 5.3.4.
eldu jaquez erriai < heldu çaica herriari ‘datorkio’ (GGero 31).
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 32 coac quentzeaz, probechu andia elduten jacon leguez lurrari jorraituteaz,landuaz ta bedar gaistoac atereaz.
Corintioac ain gorroto ta icusi-ecina eutsen alperrai ece, icusten ebene- an guizon bat vici zala errenta baga, oficio baga ta bearric eguin baga, bere-ala beste probanza baga, quenduten eutsen vicitzea, cerren esaten ebén pre-sona alper oficioric, lanic ta errentaric ez euquénac lapurreriaz, falsiaz,engañamentuz ta arte gaistoz valia bear ciriala, eta alangoac vicia zor ebélaeta, alan, quentzen eutsén. Eta on liteque alangoacaz orain bere alan eguin- Solon andiac ordenatu eban aita batec bere semeari baldin oficioric ira- casten ez beutsan, <22> etzedilla a semea egon bearturic bere aita favore- alacoac < halaco hequen (GGero 31).
probechu. leguez < Nola lurrari ere heldu baitçaica probetchu (GGero 31).
jorraituteaz. atereaz < iorratceaz eta belhar gaixtoen atheratceaz (GGero 31); ik. § ain gorroto ta icusi-ecina eutsen < hain ceizten ayher (GGero 31). Axularrenak azal- tzen du, beraz, Añibarroren egitura bitxia.
vici zala < bicitcen cela (GGero 31).
errenta baga. eguin baga < errentaric gabe, officioric gabe eta trabaillatu ere gabe probanza baga < frogantçaric gabe (GGero 31).
quenduten eutsen vicitzea < bicia edequitcen baitcioten (GGero 31).
ebén: ondoren ece ezabatua < ecen (GGero 31).
oficioric, lanic < officioric (GGero 31).
ez euquénac < etçuenac (GGero 31).
falsiaz, engañamentuz < enganamenduz (GGero 31).
ta arte gaistoz < edo cenbait arte gaixtoz (GGero 31).
valia bear ciriala < usatu behar çuela (GGero 31-32). ciriala: gainean erantsia, eba- la-ren ordez. valia: Añibarrok bakarrik erabiltzen du honela (cf. OEH, BALIA IZAN,s.v. balia, bukaerako atalean), jadanik ikusi ditugun guerta eta irudi bezala(ik. § 4.3.9).
alangoac: -n- gainean erantsia; ziurrenik, beraz, g lehenagoko c estaltzen du, lehen alacoac zekarrelarik; laco > lango aldaketa argi bat dago lehenago (ik. 0-78. oh.).
on liteque < on liçate (GGero 32).
alangoacaz orain bere < orai ere halacoequin (GGero 32).
eguingo balitz < eguin baledi (GGero 32).
castiguren bat: geroago erantsia dirudi, letra estuagoagatik, lerroa bukatzeko geldi- tzen zen lekuan sartzearren, hain zuzen, eta hala ere lerrotik kanpora atera zaio, ka-sik orriaren ertzeraino. Ez da ahaztua, noski, Axularrek ez baitakar: gure idazleakleundu nahi izan bide du haren aholku gogorra.
ordenatu eban < ordenatu çuen ecen (GGero 32). Gorago ordendu ikusi dugu testuin- baldin oficioric iracasten ez beutsan < officioric eracusten etcioenean (GGero 32).
etzedilla. icusiagatic < etcela seme hura bere aitaren faboratcera, beharrean iccu- siagatic ere, obligatu içanen (GGero 32). premiñan: gainean erantsia; -n ia ez daikusten, orria josita dagoen alderantz sartuta baitago.
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 33 tzera, premiñan, bearrean icusiagatic (Plutarc. in Solon.). Cerren oficioric eziracatsi ta ez emonaz, alper eta gaisto izateco oñean, videan ta pelligruan ichi Gimnosofista cerichen jende batzuc ain deunguero eroien alpertasuna ece, afal aurrean deituten cituezan eurac gana echeco gazteac, jaquiteco eacetan igaro ta emon eben eguna; eta baldin probatzen bajaquen alperreriaric,ez eutsen afariac gachic eguiten.
Caton Censorinogaitic (ceñec eucan alperren ganean escu-vide ta aguin- taritza) iracurten da, ecarten eutsenean bere aurrera guizon bat salaturic, esa-ten zala alperra zala, bereala lenen eguin oi ebana zala escuetaco azala ucu-tu, igortzi ta icustea; eta baldin latz, lodi ta gogor idoroten bajacan, libre tabaquean ichiten ebala; baña baldin mee, bigun, samur, leun ta beraa baceu- can, alpertzat condenaturic, falta guichigaitic bere latzquiró castiguetanebala.
Caton beronec esaten eban, iru gauzataric albaitanez gordeten zala: Emacumeari bere secretoac fiatzetic; leorrez joan al izanic, ichasoz joatetic;<23> eta egun guztian alperric egotetic.
ez iracatsi ta ez emonaz < ez eracusteaz (GGero 32).
oñean, videan ta pelligruan < bidean eta perilean (GGero 32). oñean: gainean erantsia.
ain deunguero eroien < hain gaitzesten çuten (GGero 32).
ece < ecen bethibere (GGero 32).
eurac gana echeco gazteac < presuna gazteac beregana (GGero 32). eurac aurrean ber]-edo (beregana?); singularrean Añibarrok beragana jarriko zukeen (cf. 1-104.
oh., adib.).
igaro ta emon < iragan (GGero 32).
Censorinogaitic < Censorino hartçaz (GGero 32).
eucan < baitçuen (GGero 32).
escu-vide ta aguintaritza < escu eta bothere (GGero 32).
iracurten da: lehenik Censorinogaitic-en ondoren zegoen idatzia, Axularrek dakarren ordena berean (GGero 32); gero, parentesi artean datorren erlatibozkoa ikusita, an-tza denez, ezabatu eta lekuz aldatu zuen.
bere aurrera guizon bat < guiçon bat bere aitcinera (GGero 32).
salaturic < accusaturic (GGero 32).
esaten zala: ondoren ece, ezabatua, < erraiten cela ecen (GGero 32).
lenen eguin oi ebana zala. icustea < lehenbicico gauça escuetaco larrua hazcatcen eta ferecatcen cioela (GGero 32).
libre ta baquean ichiten ebala < ahalic eta arrintquiena [sic] utzten çuela (GGero 32).
Erratak ulertzea eragotzi ote dio? Ezetz esango nuke, eta berariaz aske itzuli duela.
mee, bigun, samur, leun ta beraa < mehe, leun eta bera (GGero 32).
baceucan < baçuen (GGero 32).
latzquiró < bortitzqui (GGero 32).
Caton beronec < Caton harc berac (GGero 32); ik. § 5.1.2.3.
albaitanez gordeten zala < bere mendean, ahal beçanbat, beguiratu cela (GGero 32-33).
joan al izanic < ahal cihoaqueyela (GGero 33); ik. § 5.2.14.
alperric < alfer (GGero 33).
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:51 Página 34 Lucanotarrac idoroten ebenean iñorc gende alperrai cerbait ordeaz pres- tatzen eutsela, bertati emoten eben sentencia prestatzallearen contra: cer edocer prestatu baceben, a guztia galdu leguiela. Baña, nire ustez, etzan alacosentencia emon bearric: berez dago emona; cerren ez dabe prestatzalleac ala-coai cobratzeco pelligruric, galdutzat emon bear dabe alacoai emona.
Indietaco erri batzuetan etzan iñor bere bere gorputzaz valia al citeque- anic esquean ibilten: itsúac bere, tornuan edo errotan bazan bere, bear eguinbear eben (Osor. lib. 11).
Ain da gauza galdua ta galgarria alperqueria, ece naturaleza beraren bere contra da. Guizona jaioten da lan bearra eguiteco ta egaztia egaz eguiteco,diño Job santuac (Job 5). Egaztiari emoten jacazan leguez egoac axetuteco,egaz eguiteco, alan guizonari escúac bear eguiteco.
Lucanotarrac < Lucanoec (GGero 33).
ordeaz prestatzen < prestatzen (GGero 33).
bertati emoten eben < emaiten çuten berehala (GGero 33).
cer edo cer prestatu baceben < cer ere prestatu baitçuen (GGero 33).
nire ustez < nic uste dut ecen (GGero 33).
emon bearric < emaiteco premiaric (GGero 33).
berez dago emona < bera baitago emana (GGero 33).
ez dabe prestatzalleac alacoai < ezpaitu halacoey prestatçailleac (GGero 33).
galdutzat. emona: geroago erantsia dirudi, letragatik eta lerroak besteen parean zuzen joan beharrean gorantza egiten baitu nabarmenki. Añibarroren eransketa da, dena den.
iñor bere < bat ere (GGero 33).
valia al citequeanic < ualia ahal citequeyenic (GGero 33). citequeanic: aurrean zanic, errotan < arrodan (GGero 33); cf. VB errotea (b.) “rueda”.
bazan bere < bedere (GGero 33).
bear eguin bear eben < hari behar çuten (GGero 33).
Atalaren hasiera, Axularren liburuan 23 lerro (Lehenagoco philosopho batçuec-tik etçuten hutsic eguin-era, GGero 33-34), osorik kendu du, inolaz ere ideia heretikoakaipatzen zirelako. Zentsuratutako pasarte osoa hitzaurrean (§ 3.3) irakur daiteke.
Ain da < Ceren ain da (GGero 34).
ece < non (GGero 34).
naturaleza beraren < naturaleçaren beraren (GGero 34). beraren gainean erantsia; az- pian ere beraren zegoen: badirudi gainean bere ipini duela lehenik, eta gero bere ‘ere’ere behar zuela ohartuta, berriz beraren zuzendu duela gainidatziaz (ik. § 5.1.2.3).
lan bearra eguiteco < trabailluco (GGero 34). bearra: leh. bear.
egaz eguiteco < aireco (GGero 34).
Egaztiari emoten jacazan leguez < Nola hegaztinari emaiten baitçaitça (GGero 34); axetuteco, egaz eguiteco < airatceco eta hegaldatceco (GGero 34). axetuteco: beran- duago jarria dirudi, lerroan hala-hola sartuta; nolanahi ere airatzeko-ren itzulpen es-kasa da (ik. § 5.3.3).
guizonari < guiçonari ere emaiten çaitça (GGero 34).
bear eguiteco < trabaillatceco (GGero 34).
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:52 Página 35 Munduco gauza guztiac condenetan dabe alperra; cerren ác ez beste guz- tiac emoten dabe demporea artan cetaraco eguiñac cirian. Eguzquiac erra- zoiaz <24> esan leio beranduguiño oean datzanari: Cerc aratza or, alper na-gui lotia? Nic atzo hic baño vide gueiago igaro niñoazan; gira-bira inguratuñoan mundu guztia; eta orain bere hi baño lenago ta goxago jagui ñoc.
Arech-arbolac bere esan leioque alperrari: Eztacusc celan ez gagozan beim-bere gueldiric, ez alperric? Celan azten, anditzen, loratzen ta gueure dempo- rétan frutu elduz betetzen garean? Hic cer eguiten doc? Certan demporeaemoten doc? Ceri beguira ago alper andi naguiori? Bada, abere ta animalia adimenturic eztabenac bere, beintzat erleac ta iñurriac, errazoiaz esango deuscue bear daigula; euren nequeac, lanac, ác ez beste guztiac < hartçaz bertce guztiec (GGero 34).
emoten dabe demporea < empleatcen baitute bere dembora (GGero 34).
artan cetaraco eguiñac cirian < certaco eguinac baitira hartan (GGero 24). Axula- rrek azaltzen du Añibarroren egitura bitxia.
errazoiaz < arraçoiñequin (GGero 34).
esan leio < erran ahal diaçayo (GGero 34).
alper nagui lotia < alfer-naguia (GGero 34).
niñoazan < nian (GGero 34). Añibarrok bide gehiago kantitatea (plurala) balitz beza- la islatu du aditzean. Gramatikan (GB 79), tamalez, honi dagokion forma jaso gabedago: singularrean najoan dakar, eta ez ñoan testuan bezala. Edonola ere, gaineanerantsita dago, nituzan-en ordez. Hika diharduen pasarte bakanetakoa dugu hau, etabadakusagu hemen ere damutu ondoren bakarrik sartu duela (ik. § 5.1.3.3).
gira-bira: gainean erantsia; egiatan ez da ikusten igaro ala inguratu aditzarekin joan behar duen, eta ez dauka kiderik jatorrizko testuan.
ñoan < bainuen (GGero 34); gainean erantsia, neban-en ordez.
lenago ta goxago < goizago (GGero 34).
ñoc < nauc (GGero 34). Cf. GB 78 noc.
Arech-arbolac < Çuhaitzec (GGero 34); aurrean Arbolac ezabatua. Esanahikideak dira: VB arecha (b.) “árbol”.
esan leioque alperrari < erran ahal deçaquete (GGero 34).
Eztacusc < Eztacusaçue (GGero 34); leh. eztacuts]: badirudi eztacutsu(e) jartzen bu- ez gagozan < gu ezcauden (GGero 35).
gueldiric, ez alperric < gueldiric eta ez alferric (GGero 35).
demporétan < demboretan sasoiñetan (GGero 35) < demboretan eta sasoiñetan (Gero 35).
frutu elduz < fruituz (GGero 35).
Hic cer. naguiori? Añibarroren eransketa. beguira: gainean erantsia, ziurrenik adi- ren ordez. alper andi naguiori? geroago erantsia, letra txikiagoan, galdera markazegoen tokitik hasi eta galdera marka berriraino.
Bada: aurrean Erleac ezabatua; egiatan hurrengo lerrokadaren hasiera da.
abere ta animalia < animalia (GGero 35).
errazoiaz < arraçoiñequin (GGero 35).
deuscue < deracute (GGero 35); hau itzultzeko gaizki ibili zen: deuscue-ren aurrean leioque eta deutse saio ezabatuak irakur daitezke, nekez bada ere.
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:52 Página 36 joan-etorriac gogoratu daigucela, ta alacoz, lotsaturic bada bere, gueure eguin bidearen eguitera ta lan bearretara irazarri, prestatu ta abiatuco gara.
Erleac, ain gauza pildin-chiquiac izanic, betetzen dabe mundua eztiz go- zotzeco ta arguiceguiz arguitzeco. Eta ezta erraz contatzea, celan gobernetandirian erleac euren artean, celan dauquen euren erreguea ta obedituten da-ben, celan zárrac erlautsean barruan echeco lanac eguiten egoten dirian, ta gazteac campoan euren <25> janari, mantenu ta igaropiden billa dabiltzen,nola daben euren ate-zaiña, eta bear bere bai, cergaitic ce eztiari, nola danzalegarria ta, icena daben leguez, ezti-gozoa, ascoen gogocoa, guraricoa tagustucoa da. Nola bear eguiten dabenac, lanic eguiten eztaben erle alperraceta naguiac esten colpez, cicadaz ta izpi zorrotzacaz botatzen dituezan euren behar daigula < beha diacegula (GGero 35). Itzulpen txarra, ziurrenik irakurketa txar batean (behar, eta ez beha) oinarritua.
euren < hequen (GGero 35).
lanac < trabailluac (GGero 35).
gogoratu < considera (GGero 35).
ta alacoz < eta halatan aguian (GGero 35); aguian-ez, ik. 22-25. oh.
bada bere < bedere (GGero 35).
lan bearretara < trabaillatcera (GGero 35).
irazarri, prestatu ta abiatuco gara < ernatuco eta erdutuco garela (GGero 35). gara: pildin-chiquiac izanic < ttipiac eta flacoac (GGero 35).
dabe < du (GGero 35). Orokorrean mintzatzeko Axularrek singularra eta Añibarrok plurala hautatzen dute (ik. § 5.1.1.6).
eztiz gozotzeco ta arguiceguiz arguitzeco < eztiz eztitceco eta ezcoz arguitceco (GGe- ro 35). Axularren hitz joko etimologikoa galdu da, baina Añibarrok beste bat lortudu (ik. § 5.5.2).
ezta erraz < gaitz liçateque (GGero 35). ezta: gainean erantsia.
euren artean < elccarren artean (GGero 35); ik. § 5.1.2.6.
dauquen < duten (GGero 35).
erlautsean barruan < cofaüean barrena (GGero 35); ik. § 5.3.4.
campoan. dabiltzen < bere mantenuaren eta bicicayen garrayon campotic hari diren ate-zaiña < athal-çaiña (GGero 35). Aurrean, ezabatuta, ate-zaia; honi n bat erantsi dio lerro gainean, gero zaña jarri eta hau ere estali.
cergaitic ce < ceren (GGero 35).
zalegarria < gogo (GGero 35) < goço (Gero 35); aurrean gozoa, ezabatua. VB zale- garria (c.) “apetecible” (< HH).
ezti-gozoa < ezti (GGero 35).
ascoen gogocoa, guraricoa ta gustucoa da < anhitz baitarraica eta baitçaica aiher (GGero 35). Aurrean d eta bokal baten hasiera, ezabatuak: ziurrenik da hemen jarrinahi zuen hasieran. ascoen-i buruz, ik. § 5.1.1.4.
bear eguiten dabenac, lanic eguiten eztaben < trabaillatcen direnec, trabaillatcen ez- tiren (GGero 35); ik. § 5.5.1.
erle alperrac < alferrac (GGero 35).
esten colpez, cicadaz ta izpi zorrrotzacaz < exten colpez (GGero 35) < ezten c. (Gero 03 - 001 a 047 03/09/2001 16:52 Página 37 laguntzatic. Eta celan beste gauza asco eguiten dituezan; eta guztiac ain or-denanza, zurtasun ta gobernu andiaz, ce dirudi ez dala erregueric bere errei-nua ain ondo gobernatzen dabenic, nola erleac euren erregueaz batera beareguiñaz gobernatzen daben eurena.
Bada, iñurriaren gobernuaz, zurtasunaz, lan-bearraz, etorquizuneraco eguiten daben probisiñoaz, bear dituen janariaz, bildu ta billatuten dabenmantenuaz, noc cer esango dau? Norc eztau miretsico ta gogoeta eguingo?Espiritu santuac berac biralduten gaitu animalia chiqui onegana, cer eguinbear dogun icastera, diñola (Prov. 6): Zoaz, naguia, iñurriagana, eta gogora-tu eguizuz aren videac eta videscac, joan-etorriac, inguruac, or-emen ibilte- ac, nequéac ta bearrac, eta icasico dozu zuc bere, celan bear dozun aurrera-coan ta beti bici, ibilli ta gobernatu; onec, iracasleric <26> ta bide-aurrecoricbaga, berac bere buruz bilduten dau udan, negua igaroteco bear daben man-tenua, janaria ta garaua. Eta garau au gordeten dau lurraren barruan, beraceguinico toqui, gorde-lecu ta garauteguietan. Eta ain da zur eta beguiratua ece, campoan ecer ecin izanez, bere bilduetara bildu bear dabenean, asten dajaten lenic garatu, cildu ta erne bear daben garautic; cerren bestela sortu ta laguntzatic < compaiñiatic (GGero 35).
celan: gainean, nola-ren ordez, baina hau ezabatu gabe; ik. 1-80. oh.
beste gauza asco < bertceric ere anhitz gauça (GGero 35).
eguiten dituezan < eguiten duten (GGero 35).
ordenanza, zurtasun ta gobernu andiaz < ordenantça handiarequin (GGero 35).
ce: gainean, non-en ordez, baina hau ezabatu gabe, < non (GGero 35).
dirudi < baitirudi ecen (GGero 35).
euren: aurrean bere, ezabatua, < bere (GGero 36).
erregueaz batera < erreguearequin batean (GGero 36).
bear eguiñaz < trabaillatuz (GGero 36).
etorquizuneraco: leh. etorquizuneco < ethorquizuneco (GGero 36); ik. § 5.1.1.9.
probisiñoaz, bear dituen janariaz < prouisioneaz, horniçoiñaz (GGero 36). Ohartu plurala eta -az duela (ik. § 5.1.1.10).
bildu ta billatuten < viltcen (GGero 36).
gogoratu < considera (GGero 36).
inguruac, or-emen ibilteac < eta itçul-inguruac (GGero 36).
zuc bere < çu ere (GGero 36) < çuc ere (Gero 36).
beti < bethiere (GGero 36).
onec < Harc (GGero 336).
bide-aurrecoric < quidariric (GGero 36). VB bideaurrecoa (c.) “precursor”.
garau au < bihi hura (GGero 36).
lurraren barruan < lurrean barrena (GGero 36). Orain ondo itzuli du (ik. 1-249.
toqui, gorde-lecu ta garauteguietan < gambaretan eta bihiteguietan (GGero 36).
beguiratua < goithatu (GGero 36).
asten da. erne bear daben garautic < lehenic hozitu behar duen burutic hasten baitçaica bihiari (GGero 36).
sortu ta aci < sor (GGero 36).
03 - 001 a 047 03/09/2001 16:52 Página 38 aci liteque a garaua, buztandu liteque, bedar biurtu liteque; eta guero andicará, lan uts alperra jazo ta guerta lequiquio bere lenagoco zurtasun guztia.
Are gueiago, garatuac jan ezquero, lurraren bustitasun ta ecetasunac ga- necoac usteldu eztaguiozan, ateretan dituz nosic bein campora axetu ta eguz-quitutera; ta orduan eguraldi ta dempora onaren señalea dateque. Eta onelata alan igaroten dau iñurriac bere negu lucea; eta eracusten deutso bacocha-ri, celan ta ce moldez bear daben mantendu, gobernatu ta alperqueria guztialargaric, bere demporan bear eguin.
buztandu liteque < buztan liteque (GGero 37).
andic ará < handic harat (GGero 37); ik. § 5.3.3.
lan uts alperra < alfer-lan (GGero 37); leh. alper, mugagabean.
jazo ta guerta < guertha (GGero 37).
Are gueiago = GGero 37.
garatuac < hozidurac (GGero 37).
jan ezquero < ianez guero ere (GGero 37).
bustitasun ta ecetasunac < humidurac eta hecetasunac (GGero 37).
ganecoac usteldu eztaguiozan < gaiñeracoa ustel eztiaçon (GGero 37).
axetu ta eguzquitutera < airatcera eta iguzquiztatcera (GGero 37). eguzquitu: cf. HH eguraldi ta dempora < dembora (GGero 37).
onela ta alan < halatan eta hala (GGero 37).
negu lucea < negua (GGero 37).

2. Geroko Gero-aren testuingurua

3. Geroko Gero-aren deskribapena

5. Añibarroren itzulpenaren ezaugarriak: Hizkuntz erkaketa

Source: http://www.areatza.net/eu-ES/Udala/Historia/Documents/guerocoac%20guero.pdf