Zam-magazine.nl

moet maken. Hij wordt geacht die nacht het vee te verstoppen, maar hij doet dit zo goed, Afrika’s meest vooraanstaande literaire critici en schrijvers, dat hij bang wordt dat ze hem niet zullen is Nelson Mandela de mentale reddingsboei voor dolende vinden en in plaats van een man een ‘verlo-ren of misplaatst object’ zal worden. Nkosi: individuen. Hij inspireert tot seksuele veroveringen, zijn “Dumisa trekt voortdurend de traditie in
arrestatie veroorzaakt een impotentie waartegen geen twijfel; hij zoekt en rekt de grenzen op van
zijn culturele identiteit. Met het verbergen
viagra gewassen blijkt. Een gesprek over hoe de apartheid van het vee op een blanke boerderij doet bij
culturele tradities verwoestte. Tekst: Gitte Postel iets ongehoords. Niemand zou zoiets in zijn
hoofd halen: hij overtreedt alle zwarte én
blanke regels. En omdat niemand hem kan
vinden, ontmaskert hij de traditie als een
spel: we doen allemaal maar alsof, en doe
het niet te goed, want dan werkt het niet
meer. Op dat moment wordt hij bang; hij
wil gevonden worden, hij wil erbij horen, hij
weet opeens niet meer of hij de traditionele
listiek van de jaren vijftig, die in een weerga- structuur wel uit elkaar wil laten vallen.”
V het eerst sinds dertien jaar loze stijl de Zuid-Afrikaanse samenleving be- was een vervreemdend systeem dat geen schreven en fotografeerden. Ze worden wel de enkele steun kon bieden aan dolende, dat hij door zijn neven ‘net als Mandela’ op dela’s ego, een uiterst ironisch Drum-generatie genoemd, naar het fameuze weekblad dat in de jaren vijftig populair was dereen te slim af geweest is, de remmen los. ondertoon. Het gaat níet over Mandela. ”Ei- Hij vereenzelvigt zich met zijn held en pro- genlijk had de titel Mandela’s alter-ego moe- Sinds de laatste eeuwwisseling is Nkosi in het nieuwste boek, groeit op in de beert hem te evenaren door met behulp van ten zijn. Maar dat is toch geen gezicht?” Nkosi zijn geboorteland weer wat zichtbaarder ge- een eigenhandig gechoreografeerde parings- is moe. Hij is 70 en nog niet hersteld van zijn worden. Hij is spreker op conferenties en fes- dans zoveel mogelijk vrouwen te versieren. laatste reis naar Zuid-Afrika. Nadat hij in 1961 tivals, gastdocent bij meerdere universiteiten. christelijke waarden en hem naar de Deze link tussen seks en politiek is terug te het land verliet – hij kreeg een beurs voor In 2002 kreeg hij zijn eerste Zuid-Afrikaanse vinden in de term amandla. Als strijdkreet studie in de Verenigde Staten en mocht al- paspoort en werd zijn tweede roman, Under- leen vertrekken als hij beloofde niet terug te ground People, dat tot dan toe alleen in een ‘macht’, maar amandla betekent ook ‘vrucht- keren – bleef hij onverminderd commentaar Nederlandse vertaling (De vermissing, 1993) baarheid’, ‘werk’ en ‘begeerte’. Nkosi: “In een
leveren op de politieke en culturele ontwik- was verschenen, in Zuid-Afrika gepubliceerd. rurale setting als die van Dumisa, is man-
kelingen in zijn geboorteland, al bereikten Mating Birds (Paringsvlucht, 1987), het boek nelijkheid gerelateerd aan zo veel mogelijk
zijn geschriften het Zuid-Afrikaanse publiek waarmee hij internationaal furore maakte, seksuele veroveringen, en Mandela wordt
werd in 2004 opnieuw uitgegeven. Vorig jaar daarmee in verband gebracht, ja. Maar het is
van de ANC-regering bleef zijn onafhankelijke verscheen Still beating the drum. Critical per- niet iets exclusief mannelijks. Vrouwen hiel-
stem klinken. Tegen het gangbare zwijgen in spectives on Lewis Nkosi, een lijvig boek met den zelf ook niet van mannen die niet suc-
schreef hij openhartig over seksualiteit.
interviews en essays van en over hem.
cesvol waren bij de vrouwen. Ik gebruik het
Mandela’s ego gaat over de gevaren die Dumisa’s vader zorgt ervoor dat Dumisa woord isoka. Dat betekent niet alleen min-
woordig woonachtig in Basel, is de laatste van kleven aan heldenverering, maar ook over het na zijn eerste natte droom de traditionele naar, het is ook iemand met charisma, en die
Zuid-Afrika’s angry young men uit de journa- afbrokkelen van traditie en het ontbreken van initiatierite ondergaat die van hem een man eigenschap werd door vrouwen bijzonder
20 zuidelijkafrikamagazine 03/2006
zuidelijkafrikamagazine 03/2006 21
gewaardeerd. Tegelijkertijd overdrijft Dumi-
maar ook om Mandela’s verloren jeugd,
Op welk moment gaat Black Economic Empowerment oftewel BEE over in
sa natuurlijk verschrikkelijk, hij is losgesla-
nieuwe? Nkosi: “Heldenverering was geen
het leven dat hij, net als zoveel anderen, is
Black Elite Enrichment – verrijking van de zwarte elite – of, zoals een plaat-
gen, er is iets verstoord in die gemeenschap.
oplossing, het is gevaarlijk. Beelden werden
kwijtgeraakt door de absurde experimenten
selijke grappenmaker zei, Blackmail Economic Enterprises? Sam Nujoma,
Voorheen zouden meisjes door oudere zus-
handelswaar: Mandela is geconsumeerd door
van apartheid. Niets is zo absurd geweest als
voormalig president van Namibië, weet er naar verluidt meer van.
sen en nichten in het gareel zijn gehouden,
de media en de rest van de wereld. Dumisa
apartheid. Alles stond stil. Het was niet eens
en zouden jongens zwaar gestraft zijn als ze
gebruikt Mandela om zichzelf mentaal over-
economisch rendabel.”
Sinds begin dit jaar staat de Namibische pers vol berichten over een uiterst een meisje zwanger hadden gemaakt.”
eind te houden.”
Zelf heeft Nkosi die absurditeit aan den lucratief contract, in september 2004 in alle stilte afgesloten door Namibia Dit alles lijkt te raken aan een heikele lijve gevoeld toen hij in 1961 niet mocht te- Liquid Fuels (NLF). Deze BEE-firma mag de komende drie jaar de helft van belangrijkste oorzaak voor de ongebreidelde kwestie: in de recente spraakmakende ver- rugkeren naar Zuid-Afrika. Hij vertrok een de 830 miljoen ton vloeibare brandstof importeren die Namibië nodig verspreiding van aids. In een venijnige bijzin krachtingszaak tegen Jacob Zuma grijpt de heeft. Het gaat hier om een controversiële joint-venture met de Zuid-Afri- in Mandela’s ego legt Nkosi de verantwoor- voormalige vice-president volgens Newsweek werd en kwam een jaar na diens vrijlating kaanse producent van synthetische brandstoffen Sasol. Het merendeel van delijkheid bij de apartheidsregering. Nkosi: “terug op de patriarchale Zulu-cultuur om voor het eerst terug. De vraag of zijn boek ook de aandelen – zo hebben de media hier onthuld – is in handen van een “Wat me altijd irriteert bij ngo’s en de aids-
aan te tonen dat zijn slachtoffer het ernaar iets met hemzelf en zijn ballingschap (het kringetje rond de voormalige president van Namibië, Sam Nujoma.
bestrijdingslobby – zelfs Mandela maakt die
gemaakt had.” Van oudsher, zegt Zuma, had overschrijden van grenzen, het zich te goed De NLF staat onder leiding van de voormalige vakbondsman Ranga denkfout – is dat men naar aanleiding van
hij geleerd dat “een vrouw achterlaten in een verstoppen in white man’s land) te maken Haikali. De aandelen zijn deels in handen van een zogenaamde ‘ontwikke- domme opmerkingen van Thabo Mbeki en
dergelijke [seksueel opgewonden] staat het heeft, wuift hij weg. “Nee, ik heb me nooit
lingstrust’, waarachter een hele rij begunstigden schuilgaat. Onder hen de Jacob Zuma de aidsepidemie wijt aan de
slechtste is dat een man kan doen.” Nkosi een ‘verloren object’ gevoeld. Ik heb nooit
directe familie van vier vrouwelijke ministers, allen benoemd door Nujoma post-apartheidsregering. Bestrijding van aids het verleden – je kunt niet opnieuw kind
reageert geïrriteerd wanneer dit in verband spijt gehad; het was een logische stap in mijn
is een bijzonder complexe zaak. Denk je dat
zijn, heeft iemand eens gezegd; alleen maar
wordt gebracht met zijn boek. “Zuma kan van
ontwikkeling als schrijver; ik wilde mijn ho-
Het contract, met een waarde van meer dan dertig miljoen euro per het toevallig is dat het zo snel het platteland
kinderlijk. Het oude herstellen is onmogelijk, alles zeggen om zich te verdedigen. Wat heeft
rizon verbreden. Maar ik was wel kwaad dat
jaar, wordt momenteel bekeken door de onlangs ingestelde anti-corruptie- is binnengedrongen? De massale versprei-
herstellen impliceert al dat je erbuiten staat.
dat te maken met ‘de patriarchale Zulu-cul-
ik niet terugkon. Ik hield van mijn leven als
commissie. De Namibiërs verwachten niet dat dit tot opzienbarende con- ding van geslachtsziektes dateert van veel
Maar het zou wel goed zijn eens grondig te
tuur’? Amerikaanse en Europese mannen die
toneelschrijver in Johannesburg. We werden
clusies zal leiden. President Pohamba heeft zich op hoge toon uitgesproken eerder. Al die mannenpensions waar elke
onderzoeken hoe verstrekkend de gevolgen
voor verkrachting terechtstonden, hebben
in elkaar geslagen door de politie, maar om-
tegen corruptie, maar desondanks heeft de commissie in de eerste acht week door beheerders vrouwen werden bin-
zijn geweest van het botsen van traditionele
dezelfde soort dingen gezegd. Soms is het
dat we schrijvers waren, konden we dat ook
maanden van haar bestaan slechts één sjoemelende secretaris van een nengelaten zodat de gastarbeiders aan hun
en moderne waarden.”
waar, soms niet. Mijn boek heeft niets met
weer in mooi proza omzetten; het was avon-
schoolbestuur en één lagere overheidsambtenaar aangehouden. NLF-voor- gerief konden komen. Vrouwen die besmet
verkrachting te maken. Ik heb het ook niet
tuur. Ook het land verlaten was in zekere zin
zitter Haikali zegt dat hij niets te verbergen heeft.
waren, mannen die de ziektes mee terugna-
Over het effect van politieke en sociale ont- geschreven om de traditie te verdedigen of
een avontuur. Zelfs mensen die, anders dan
Het NLF-contract is niet meer dan het meest recente, zij het het om- men naar het platteland, waar traditioneel
wikkelingen op de individuele beleving van te bekritiseren, maar om mensen te portret-
ik, echt hebben moeten vluchten, kennen die
vangrijkste, van een hele reeks BEE-contracten beklonken in de nadagen nooit zo met seks zou zijn omgesprongen.
liefde schreef Nkosi al in zijn eerste, omstre- teren die in een overgangsfase zitten. En dat
momenten waarop escape voor een ogenblik
van de presidentstermijn van Nujoma. Al die contracten hebben één ge- De Zulu-traditie was veel beter in staat
den roman Paringsvlucht. Hierin raakt Sibiya is net zo goed te zien aan de manier waarop
escapade wordt. Je praat er als balling niet zo
meenschappelijk trekje: de begunstigden hebben goede connecties met seksualiteit te reguleren dan het christen-
verloren in de grote stad en wordt hij geob- jongens meisjes versieren, als aan de kleren
snel over, maar als je grensdraden doorknipt,
regeringspartij Swapo en persoonlijke banden met The Old Man, zoals dom, dat seks voor het huwelijk verbiedt. Je
sedeerd door een blanke vrouw. Uiteindelijk die ze dragen.”
een rivier overzwemt, langs een grenspost
kunt seks niet verbieden. Toen ik op school
staat hij terecht voor verkrachting. Hoewel hij sluipt – en het lukt, dan geeft dat ook een
De grootschalige privatisering, waarbij openbare middelen in particu- zat, raakten veel medeleerlingen, een hele
aanvankelijk van zijn onschuld overtuigd was, Dumisa’s seksuele potentie verdwijnt abrupt kick, ongeacht het leed dat ermee gemoeid is.
liere handen zijn gebracht, was officieel nodig om economisch onrecht uit generatie bijna, zwanger. Ze werden van
weet hij tenslotte zelf niet meer wat waar is: Het heeft iets te maken met jong zijn.”
het verleden recht te zetten. Maar het heeft totaal niets veranderd aan de school gestuurd omdat ze gezondigd hadden. overgeleverd als hij is aan een apartheids-
hij belandt in een langdurige depressie. Pas flagrante sociaal-economische ongelijkheid in Namibië, luidde het verwijt Vroeger zou men tegen ze gezegd hebben:
systeem dat geen enkele steun biedt. In Man- als Mandela weer vrij is, keren zijn seksuele Lewis Nkosi – Mandela’s ego. A novel. Umuzi, van politiek-wetenschapper Henning Melber in een recente lezing. Hij ‘als je bij iemand wilt slapen, ga je gang, als
dela’s ego laat Nkosi zien hoe deze vervreem- krachten terug. In een ontroerende passage staat met deze mening niet alleen: Swapo-oorlogsveteranen hebben on- je maar zorgt dat je niet zwanger wordt.’ Het
ding in de jaren vijftig en zestig doorwerkte, beschrijft Nkosi hoe Dumisa bij het zien van De schrijver is op 6 oktober te gast van het langs geëist dat zulke deals ook hun kant op komen. Het kwam ze te staan afbrokkelen van de traditie is veel eerder
Mandela’s vrijlating in tranen uitbarst en literair café tijdens de manifestatie Africa op een scherpe openbare terechtwijzing van Nujoma: hoe durfden ze zo’n verantwoordelijk voor de verspreiding van
een paar toeristen en een missiepater geen dan niet meer kan stoppen met huilen. Nkosi: on the Move. Zie advertentie op pagina 14 of schaamteloos egoïsme tentoon te spreiden? Als hij zich al van de ironie aids. Ik bedoel niet dat je terug moet naar
blanke te vinden was. De oude rolmodellen “Hij huilt om het verlies van zijn eigen jeugd,
bewust was, gaf Nujoma daar in elk geval geen blijk van. John Grobler zuidelijkafrikamagazine 01/2006

Source: http://www.zam-magazine.nl/blog/wp-content/uploads/2010/09/ZA0603-20-Lewis-Nkosi1.pdf