Consult bij een filosoof

Artikelenreeks parapsychologie
Consult bij een filosoof
Een groeiend aantal mensen prefereert een filosoof boven een psychotherapeut of psychiater. Waarom zou dat zo zijn? Wat doet een filosoof in zulke gesprekken en, ook Nederland bevindt zich in de voorhoede van een mondiale beweging van filosofen die zich vestigen met een praktijk waar men een consult kan afspreken. In onze snelle, chaotische en met informatie overladen wereld, met al zijn agressie, gebrek aan zingeving en kwaliteit, is er kennelijk behoefte aan een gesprek met een filosoof. Zo rond negentienhonderd, in het begin van de vorige eeuw, heerste er in een kleine kring van psychiaters een opgewonden stemming. De psychologie van het onbewuste was zich aan het ontvouwen. Een van de grote figuren was Sigmund Freud, zijn voorgangers waren onderzoekers op het gebied van hypnose en iets later werden o.a Carl Jung, Otto Rank, Alfred Adler en Erich Neumann deel van deze nieuwe beweging. Men had het idee dat er iets heel nieuws ontdekt was en aan alle kanten werd gewerkt aan de uitbouw ervan. In een reeks therapeutische gesprekken kon een cliënt inzicht krijgen in zijn of haar eigen psychische processen, wat uiteindelijk niet alleen moest leiden tot genezing en een beter functioneren, maar uiteindelijk zelfs tot een in veel opzichten meer volledig en vervullend Nu, aan het begin van de eenentwintigste eeuw, lijkt het erop dat er opnieuw iets '(her) ontdekt' is dat mensen eveneens in staat stelt om in een reeks gesprekken te komen tot zelfinzicht en een in veel opzichten meer volledig en vervullend leven. Men gaat op consult bij een filosoof! Tegenwoordig zijn de communicatiemiddelen sneller dan honderd jaar geleden, en staan tot ieders beschikking. De 'beweging' waar ik het over heb, is dan ook niet een regionaal maar een mondiaal gebeuren. Verspreid door Europa en de Verenigde Staten duiken filosofen op die een praktijk openen voor consulten. Het boek ‘Plato, not Prozac’ (Lou Marinoff) is een bestseller in de VS. De komende zomer wordt alweer het zesde internationale congres ‘Philosophy in Practice’ gehouden, dit keer georganiseerd aan de Universiteit van Oslo. Van over de hele wereld komen filosofen bijeen en bespreken met elkaar hun ervaringen als praktijkvoerend filosoof. Voor een deel gaan mensen tegenwoordig naar een filosoof omdat zij in de psychotherapie niet gevonden hebben wat zij zochten, of omdat de kerk niet biedt wat men daar hoopte te vinden. En dat zijn niet de enige redenen om eens bij een filosoof langs te gaan. In dit artikel zal ik een globale schets geven van wat er aan de hand is. Onvrede met de reguliere psychotherapie
Tegenwoordig is veel psychotherapie gericht op symptoombestrijding en niet langer, zoals in de dagen van Freud, Jung en hun collega's, gericht op het verkrijgen van inzicht. Vandaag de dag gaat het in psychotherapie om het stellen van een diagnose en om vervolgens de symptomen met medicijnen en gedrags en/of gesprekstherapie te bestrijden. Wereldwijd wordt daarvoor het standaardwerk DSM-IV gebruikt (Diagnostic Manual of Mental Disorders, editie IV). Daarin kan precies worden opgezocht wat de diagnose is en hoe het ziektebeeld bestreden kan worden.
Nu wil ik voorop stellen dat het natuurlijk niet per definitie verkeerd is om te werk te gaan zoals DSM-IV voorschrijft. Veel psychische klachten kunnen op die manier goed, vaak beter dan vroeger, gediagnostiseerd worden, en met medicatie en aanvullende therapie bestreden worden. Zeker als er een acute noodsituatie is, is medicatie vaak de enig Mensen hebben echter ook vage klachten. Ze kunnen bijvoorbeeld wel normaal functioneren, maar zitten niet lekker in hun vel. Welke mensen consulteren nu om welke Dat zijn mensen die er behoefte aan hebben een spiegel voorgehouden te krijgen, te spreken met iemand die met hen meedenkt, met iemand die eens een geheel ander licht op vragen of problemen laat schijnen. Het zijn mensen die ervaringen hebben die zij in verband brengen met voor hen onbekende aspecten van de werkelijkheid en daarover van gedachten willen wisselen. Of het zijn mensen die het gevoel hebben dat hun inspiratie en levenskracht hen door de vingers zijn geglipt. Ook consulteren mensen een filosoof als zij een verlies of teleurstelling te verwerken hebben gekregen, als zij een nieuwe fase in hun leven tegemoet treden, of als zij na het realiseren van gestelde doelen toch een gebrek Een filosoof is meer dan een denker alleen
Is het wel zo aantrekkelijk om dergelijke belangrijke vragen aan een filosoof voor te leggen? Veel mensen hebben namelijk het idee dat een filosoof vooral na-denkt en leeft in abstracties, in een ivoren toren ver van de wereld van alledag. Als je sommige filosofen leest of hoort spreken, is het niet zo vreemd dat dit beeld ontstaan is. Dat beeld is echter in de meeste gevallen niet juist. In de filosofie gaat het om mens en wereld. Filosofen denken daar niet alleen over na, zij gebruiken naast het denken ook gevoel, intuïtie, waarneming en hun arsenaal aan bijzondere ervaringen waarin zij zichzelf en de wereld ervaren (hebben) vanuit andere bewustzijnsposities. Filosoferen vraagt naast koele nuchterheid en scherp analyseren ook betrokkenheid, intuïtie en denken met gevoel. Letterlijk betekent filosofie: 'wijsbegeerte', 'liefde tot de wijsheid', dat staat voorop.
Ook al werkt een filosoof dikwijls graag alleen en ongestoord, het is beslist niet zo dat hij of zij dat allemaal voor zichzelf doet en nooit in de openbaarheid treedt. Centraal in de filosofie staat de dialoog. Filosofen richten zich in gesproken en geschreven woord tot hun De ivoren toren is open en staat in ons midden
Toch is veel van wat filosofen in gesproken en geschreven woord naar voren brengen in abstracte termen gesteld en roept gemakkelijk het beeld op van koele denkers, gespeend van elk gevoel. Een filosoof als Immanuel Kant heeft bijvoorbeeld dat imago. Hij schreef de 'Kritik der reinen Vernunft', honderden pagina's zware filosofische kost, grotendeels abstrakte tekst en moeilijk toegankelijk. Het is een van de belangrijkste boeken in het moderne denken, nooit fundamenteel weerlegd en nog steeds een bron van inspiratie voor de hedendaagse wetenschap en filosofie. Kant heeft zijn leven besteed aan het verkennen van de grenzen van wat wij kunnen weten, waarom die grenzen zijn zoals ze zijn en wat dat voor de moderne mens te betekenen heeft. Dat is in feite een heel emotionele daad, waardoor dat moeilijke boek eigenlijk een heel emotioneel boek is. Het gaat namelijk over onszelf, over onze relatie tot onze medemens, over de wereld waarin we leven, over de beslissingen die wij moeten nemen. Meer 'met huid en haar' jezelf aan een taak zetten zoals Kant dat gedaan heeft, is nauwelijks voorstelbaar. Daaruit spreekt een enorme betrokkenheid en opofferingsgezindheid. En uitsluitend een koele denker is hij ook niet. Zijn inlevings- en voorstellingsvermogen was zo groot dat mensen die verre reizen hadden gemaakt door Kants antropologie-colleges pas goed begrepen waar zij waren geweest, terwijl Kant zelf nooit verder dan 30 km buiten Koningsbergen is gekomen.
Als een filosoof moeilijke abstracte teksten produceert wil dat dus helemaal niet zeggen dat hij of zij 'buiten de realiteit' staat en niet tot oordelen bevoegd is in zaken die het gewone leven van alledag betreffen. De ivoren toren van de filosoof staat niet ergens in een sprookjeswereld of aan de rand van de samenleving. Hij staat in ons midden en daar heeft hij altijd gestaan. Niet-filosofen zijn er misschien te vaak en te gemakkelijk aan voorbij gegaan. Het nieuwe van de filosofische praktijk is nu dat de deur openstaat en dat de filosoof klaarzit voor een gesprek. Het is weer als in de dagen van Socrates, die op de markt in Athene diepgaande gesprekken voerde met wie maar wilde. Een filosofisch consult
Het menselijk bewustzijn is een wonderlijk vermogen. Het kan bespiegelen, beschouwen, doorgronden, inleven, denken. Dat heeft de mens altijd gedaan: in het verleden en in het heden, in westerse en in niet-westerse culturen. Filosoferen is behalve belangrijk ook onvermijdelijk. De mens kan filosoferen, dus zal hij het niet laten. Filosoferen vraagt om verantwoordelijkheidsgevoel en moed. Daarnaast is filosoferen ook uitdagend, spannend Centraal in de filosofie staan levensvragen. Wie ben ik? Wie is de ander? Wat is dat voor een plaats, de wereld waarin ik leef? Wat is belangrijk en wat niet? Wat is goed, en wat is kwaad? Wat is vrijheid? Wat is liefde? Hoe geef ik zin aan mijn leven? Een filosoof krijgt in zijn praktijk dus niet alleen te maken met mensen met problemen, maar ook met mensen met allerlei soorten vragen. In de meeste gevallen heeft wat aan de orde gesteld wordt wel een existentiële lading. Het gaat over vraagstukken die de cliënt werkelijk raken.
Antwoorden die mensen in een filosofisch gesprek op deze vragen vinden, zijn nooit ondubbelzinnig maar kunnen wel verrassend helder zijn, constructief, onverwacht, humoristisch, confronterend, bevrijdend. In die antwoorden wordt een confrontatie met heersende opvattingen niet geschuwd.
In het filosofisch gesprek kan je zo de grenzen, de mogelijkheden en de potenties van het bewustzijn verkennen, iets wat dikwijls resulteert in eigenzinnige opvattingen, authentieke gedachtengangen, bevrijdende denkwijzen en fascinerende zoektochten. Een voorbeeld
Ik kreeg een hoog opgeleide jonge vrouw van rond de dertig in mijn praktijk. Al vanaf haar jeugd had zij ervaringen die, naar zij later merkte, paranormaal genoemd werden. Zij was er in haar kinderjaren ook achter gekomen dat niet iedereen zulke ervaringen had. Toen ik om enkele voorbeelden vroeg, vertelde zij me twee ervaringen waarbij normale zintuiglijke indrukken de gebeurtenissen niet konden verklaren. In beide gevallen ging het om plotseling optredende intuïtieve beelden van een overlijden van een goede bekende. Wanneer zij met anderen over deze ervaringen sprak, ontmoette zij vaak onbegrip. Zij wilde van mij weten of zij zich maar wat inbeeldde, of zij bezig was gek te worden, en vroeg zich af wat zij met deze ervaringen aanmoest, want zich er zomaar van distantiëren Wij hebben toen een interessant gesprek gehad over haar ervaringen. Omdat ik thuis ben in het vakgebied van de parapsychologie, kon ik uitkomsten van experimenteel parapsychologisch onderzoek op tafel leggen. Samen hebben we toen besproken tot in hoeverre de kern van haar ervaringen daarmee samenviel. Zij was overduidelijk niet ‘gek’ aan het worden, en dat was verder ook nergens aan te merken. Zij functioneerde prima in haar werk en had een goed huwelijk. Zij vond het nu interessant worden en daarom hebben we ook gesproken over de filosofische implicaties van dergelijke ervaringen en over hoe daarmee om te gaan. Zij vond haar ervaringen waardevol en wilde ze een plaats geven in haar leven. Op de vraag hoe je dat doet is geen pasklaar antwoord te geven. Dat is per individu verschillend. Ook daarover hebben we gesproken. We hebben verschillende opties onder de loupe genomen, onder meer hebben we gesproken hoe mensen in andere culturen met dergelijke ervaringen omgaan. We hebben afgesproken dat zij nu verder op eigen kracht zich in deze zaken gaat verdiepen en haar eigen weg zoekt. Wanneer ze behoefte heeft aan nog een gesprek, neemt ze weer contact op.
Het aantrekkelijke voor haar om met haar vragen eens bij een filosoof langs te gaan, bestaat eruit dat een filosoof niet apriori vanuit een bepaalde en vaststaande psychotherapeutische of pastorale theorie denkt. De filosoof is een gesprekspartner die beschikt over filosofische vaardigheden, zaken die in een belangrijk gesprek goed van pas komen. Een filosoof kan een situatie uiteenrafelen, heeft een brede kennis van filosofische concepten en op deelgebieden soms specialistische kennis, kan goed luisteren en communiceren, kan implicaties van de positie van de cliënt helder voor ogen krijgen. Kortom, een filosoof met een praktijk is er voor de cliënt en kan een verfrissende Een filososisch consult is geen therapie, maar een gesprek tussen twee gelijkwaardige mensen. Het is een open gesprek, met een open eind. Er wordt niet naar een bepaalde conclusie toegewerkt om een bepaalde theorie weer eens rond te krijgen. Een cliënt is geen puzzelstukje in een theorie, maar een uniek mens. Authenticiteit en contact van mens tot mens staat centraal in het filosofisch gesprek. Dit artikel is verre van volledig. Het is geënt op wat ik in mijn praktijk meemaak. Een andere filofoof zal het wellicht weer anders onder woorden brengen. Maar vast staat dat ‘het filosofisch gesprek’ in opkomst is. Het is een mondiale beweging waarin de ontwikkelingen in Nederland een sterk meesturend effect hebben. Hieronder geeft ik Literatuur:
Gerd B. Achenbach (1984) Philosophische Praxis. Verlag für Philosophie Jürgen Jos Delnoij & Wim van der Vlist (red.) (1998) Het filosofisch consulentschap. Lou Marinoff (1999). Plato, not Prozac. Applying Philosophy tp everyday Problems. Shlomit C. Schuster (1999) Philosophy Practice. An Alternative to Counceling and Dit artikel verscheen eerder in Prana 123, 2000

Source: http://www.parapsy.nl/uploads/artikel6.pdf